Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με ανησυχία τα γεγονότα στο Βόρειο Κόσοβο, καθώς μια «σπίθα» αρκεί για να προκαλέσει έκρηξη στην πολύπαθη περιοχή των Βαλκανίων.
Τα επεισόδια στη Ζβέτσαν τη Δευτέρα δεν ήταν ουρανοκατέβατα, καθώς η κατάσταση στην περιοχή είναι τεταμένη μετά τις δημοτικές εκλογές του Απριλίου που ουσιαστικά προκάλεσαν τις πρόσφατες εξελίξεις.
Ένα μικρό χρονικό
Οι Σέρβοι, οι οποίοι αποτελούν την πλειοψηφία στο βόρειο τμήμα του Κοσόβου, δεν αποδέχθηκαν ποτέ την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας τους από τη Σερβία το 2008 και εξακολουθούν να θεωρούν το Βελιγράδι ως πρωτεύουσά τους εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες, μετά την εξέγερση των Αλβανών της περιοχής κατά της σερβικής κυριαρχίας.
Στον αντίποδα, οι εθνοτικοί Αλβανοί αποτελούν περισσότερο από το 90% του πληθυσμού του Κοσόβου στο σύνολό του, αλλά οι Σέρβοι του Βορρά απαιτούν εδώ και χρόνια την εφαρμογή μιας συμφωνίας του 2013, που συνήφθη με τη μεσολάβηση της ΕΕ, για τη δημιουργία μιας ένωσης αυτόνομων δήμων στην περιοχή τους.
Οι Σέρβοι αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στις τοπικές εκλογές του Απριλίου και οι υποψήφιοι των Αλβανών κέρδισαν τους δημάρχους σε τέσσερις δήμους με σερβική πλειοψηφία -συμπεριλαμβανομένης της Βόρειας Μιτρόβιτσα, όπου πάντως δεν αναφέρθηκαν επεισόδια τη Δευτέρα- με ποσοστό συμμετοχής 3,5%.
Επίσης, απαιτούν από την κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου να απομακρύνει τους Αλβανούς δημάρχους από τα δημαρχεία και να επιτρέψει στις τοπικές διοικήσεις που χρηματοδοτούνται από το Βελιγράδι να συνεχίσουν το έργο τους.
Τι έγινε τη Δευτέρα (29/05) στο Βόρειο Κόσοβο
Τη Δευτέρα, Σέρβοι διαδηλωτές στη Ζβέτσαν αν πέταξαν δακρυγόνα και χειροβομβίδες κρότου λάμψης κατά των στρατιωτών του ΝΑΤΟ. Η KFOR ανακοίνωσε ότι 30 στρατιώτες της τραυματίστηκαν στις συγκρούσεις, ενώ ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς δήλωσε ότι 52 Σέρβοι τραυματίστηκαν.
Σε μια άλλη πόλη όπου η πλειοψηφία των κατοίκων είναι Σέρβοι, τη Λεπόσαβιτς, ένας Αλβανός δήμαρχος δεν μπορούσε να βγει από το γραφείο του για περισσότερο από 24 ώρες λόγω των διαδηλωτών που βρίσκονταν έξω, ανέφεραν τα τοπικά ΜΜΕ.
Πλέον, δεκάδες στρατιώτες της KFOR είναι συγκεντρωμένοι έξω από το δημαρχείο για περιφρούρηση.
Η Σερβία, στο μεταξύ, έχει αυξήσει την ετοιμότητα μάχης των στρατευμάτων της που βρίσκονται κοντά στα σύνορα και έχει προειδοποιήσει ότι δεν θα μείνει αμέτοχη εάν οι Σέρβοι στο Κόσοβο δεχθούν εκ νέου επιθέσεις.
Η κατάσταση τροφοδότησε εκ νέου φόβους για αναζωπύρωση της σύγκρουσης του 1998-99 στο Κοσσυφοπέδιο, η οποία στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 10.000 ανθρώπους και άφησε άστεγους περισσότερους από 1 εκατομμύριο.
Γιατί Σερβία και Κόσοβο είναι εχθροί
Το Κόσοβο (ή Κοσσυφοπέδιο) είναι μια περιοχή που κατοικείται κυρίως από Αλβανούς και αποτελούσε παλαιότερα επαρχία της Σερβίας, το οποίο νακήρυξε την ανεξαρτησία του το 2008.
Η Σερβία αρνήθηκε να αναγνωρίσει την κρατική υπόσταση του Κοσόβου και εξακολουθεί να το θεωρεί μέρος της Σερβίας, παρόλο που δεν έχει επίσημο έλεγχο εκεί.
Η ανεξαρτησία του Κοσόβου έχει αναγνωριστεί από περίπου 100 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η Ρωσία, η Κίνα και πέντε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ταχθεί στο πλευρό της Σερβίας. Το Κόσοβο από την άλλη ωχρειάζεται την έγκριση των Σέρβων για να γίνει μέλος του ΟΗΕ - επειδή η Ρωσία και η Κίνα, εταίροι της Σερβίας, έχουν δικαίωμα βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας.
Το αδιέξοδο έχει διατηρήσει τις εντάσεις σε υποβόσκουσα κατάσταση και έχει εμποδίσει την πλήρη σταθεροποίηση της περιοχής των Βαλκανίων μετά τους αιματηρούς πολέμους της δεκαετίας του '90.
Μια διαμάχη αιώνων
Η διαμάχη για το Κόσοβο δεν είναι, φυσικά, νέα αλλά διαρκεί εδώ και αιώνες. Η Σερβία ιστορικά θεωρεί την περιοχή ως την «καρδιά» του σερβικού έθνους και της θρησκείας της.
Συγκεκριμένα, πολυάριθμα μεσαιωνικά σερβικά ορθόδοξα χριστιανικά μοναστήρια βρίσκονται στο Κόσοβο και οι Σέρβοι θεωρούν τη μάχη του 1389 κατά των Οθωμανών Τούρκων εκεί ως σύμβολο του εθνικού τους αγώνα.
Από την άλλη, η πλειοψηφία των Αλβανών του Κοσόβου το θεωρεί ως χώρα τους και κατηγορεί τη Σερβία για κατοχή και καταπίεση. Έτσι, Αλβανοί αντάρτες ξεκίνησαν μια εξέγερση το 1998 για να απαλλάξουν τη χώρα από τη σερβική κυριαρχία.
Η βίαιη αντίδραση του Βελιγραδίου προκάλεσε την επέμβαση του ΝΑΤΟ το 1999, η οποία ανάγκασε τη Σερβία να αποχωρήσει και να παραχωρήσει τον έλεγχο σε διεθνείς ειρηνευτικές δυνάμεις.
Ποια είναι η κατάσταση σε τοπικό επίπεδο;
Υπάρχουν συνεχείς εντάσεις μεταξύ της κυβέρνησης του Κοσόβου και των Σέρβων που ζουν κυρίως στο βόρειο τμήμα της χώρας και διατηρούν στενούς δεσμούς με το Βελιγράδι.
Οι προσπάθειες της κεντρικής κυβέρνησης να επιβάλει μεγαλύτερο έλεγχο στο βορρά που κυριαρχείται από τους Σέρβους συναντούν συνήθως την αντίσταση των Σέρβων.
Η Μιτρόβιτσα, η κύρια πόλη στο βορρά, έχει ουσιαστικά διαιρεθεί σε ένα αλβανικό τμήμα και ένα σερβοκρατούμενο τμήμα και οι δύο πλευρές σπάνια έχουν επαφές.
Υπάρχουν επίσης μικρότεροι θύλακες που κατοικούνται από Σέρβους στο νότιο τμήμα του Κοσσυφοπεδίου, ενώ δεκάδες χιλιάδες Σέρβοι του Κοσόβου ζουν στην κεντρική Σερβία, όπου κατέφυγαν μαζί με τα αποχωρούντα σερβικά στρατεύματα το 1999.
Το Βόρειο Κόσοβο χωρίζεται σε τέσσερις δήμους, με πληθυσμό που αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από Σέρβους, οι οποίοι διατηρούν στενούς δεσμούς με τη Σερβία και οι περισσότεροι δεν αναγνωρίζουν το Κόσοβο ως κράτος.
Ωστόσο, οι δήμοι έχουν 10 εγγυημένες έδρες στο κοινοβούλιο του Κοσόβου και εκπροσωπούνται από δύο υπουργούς στην κυβέρνηση στην Πρίστινα.
Από το τέλος του πολέμου στο Κοσσυφοπέδιο το 1999, η κυβέρνηση του Κοσόβου δεν είχε ποτέ πλήρη έλεγχο στο βόρειο τμήμα της χώρας - αυτό σημαίνει ότι η περιοχή βόρεια του ποταμού Ίμπαρ, η οποία έχει πληθυσμό περίπου 60.000 κατοίκων, είναι ουσιαστικά μια ζώνη ανομίας και επομένως ιδανική για εγκληματίες και λαθρέμπορους, όπως αναφέρει η Deutsche Welle.
Χωρίς εξαίρεση, οι κορυφαίοι Σέρβοι πολιτικοί στην περιοχή είναι πάντως πιστοί στον Βούτσιτς.
Οι Σέρβοι του Κοσόβου δεν εμπιστεύονται την κυβέρνηση της Πρίστινα, γεγονός που ενισχύεται από το ότι ειδικές μονάδες της αστυνομίας αποστέλλονται τακτικά στη βόρεια περιοχή, δήθεν για την καταπολέμηση του εγκλήματος.
Έχουν γίνει προσπάθειες επίλυσης της διαφοράς;
Υπήρξαν συνεχείς διεθνείς προσπάθειες να βρεθεί κοινός τόπος μεταξύ των δύο πρώην εχθρών κατά τη διάρκεια του πολέμου, αλλά δεν έχει υπάρξει μέχρι στιγμής κάποια τελική συνολική συμφωνία.
Αξιωματούχοι της ΕΕ έχουν μεσολαβήσει σε διαπραγματεύσεις με σκοπό την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων επιτεύχθηκαν πολλές συμφωνίες, αλλά σπάνια εφαρμόστηκαν στην πράξη. Σε ορισμένους τομείς υπήρξαν αποτελέσματα, όπως η καθιέρωση της ελεύθερης κυκλοφορίας στο εσωτερικό της χώρας.
Έχει διατυπωθεί η ιδέα για αλλαγές συνόρων και ανταλλαγές εδαφών ως διέξοδος, αλλά αυτό απορρίφθηκε από πολλές χώρες της ΕΕ από φόβους ότι θα μπορούσε να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις σε άλλες εθνοτικά μικτές περιοχές στα Βαλκάνια και να προκαλέσει περισσότερα προβλήματα στην περιοχή που πέρασε αιματηρούς πολέμους τη δεκαετία του '90.
Η Γαλλία και η Γερμανία έχουν υποβάλει πρόταση για την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με το καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου, αλλά μέχρι στιγμής οι λεπτομέρειες είναι ελάχιστες. Σύμφωνα με γνώστες του θέματος, η πρόταση θα βασίζεται στη Βασική Συνθήκη του 1972 μεταξύ της τότε Δυτικής Γερμανίας και της πάλαι ποτέ Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας - η Σερβία δεν θα πρέπει να αναγνωρίσει ρητά το Κόσοβο, αλλά θα πρέπει να αποδεχθεί την εδαφική ακεραιότητα και κυριαρχία του και να μην εμποδίσει ενεργά την ένταξή του σε όλους τους διεθνείς οργανισμούς.
Το «καρότο» και για τις δύο πλευρές είναι η προοπτική της ένταξης στην ΕΕ. Η Σερβία έχει υποβάλει επίσημα αίτηση για να ενταχθεί στο μπλοκ, αλλά οι διαπραγματεύσεις ήταν υποτονικές. Το Κόσοβο δεν είναι ακόμη υποψήφιο, αλλά σχεδιάζει να υποβάλει αίτηση προσχώρησης πριν από το τέλος του έτους.
Τι λένε οι ηγέτες των δύο χωρών
Τόσο το Κόσοβο όσο και η Σερβία διοικούνται από ηγέτες που δεν έχουν δείξει ετοιμότητα για συμβιβασμό.
Στο Κόσοβο, ο Άλμπιν Κούρτι, πρώην ηγέτης φοιτητικών διαδηλώσεων και πολιτικός κρατούμενος στη Σερβία, ηγείται της κυβέρνησης και είναι ο κύριος διαπραγματευτής στις συνομιλίες με τη μεσολάβηση της ΕΕ. Ήταν επίσης γνωστός ως ένθερμος υποστηρικτής της ενοποίησης του Κοσσυφοπεδίου με την Αλβανία και είναι αντίθετος σε κάθε συμβιβασμό με τη Σερβία.
Της Σερβίας ηγείται ο πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ο οποίος ήταν υπουργός πληροφοριών κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Κόσοβο
Ο Βούτσιτς, που χαρακτηρίζεται ως «υπερεθνικιστής», επιμένει ότι οποιαδήποτε λύση πρέπει να είναι συμβιβασμός για να έχει διάρκεια και λέει ότι η χώρα δεν θα συμβιβαστεί αν δεν κερδίσει κάτι.
Με πληροφορίες από Associated Press, PBS, DW
Διαβάστε επίσης:
«Εύθραυστη αλλά ήρεμη η κατάσταση», λέει η αστυνομία - Έντονη αντίδραση της Μόσχας
Δυνάμεις της KFOR περιφρουρούν το δημαρχείο της Ζβέτσαν (vids)
Κόσοβο: Συνάντηση Βούτσιτς με ξένους διπλωμάτες για αποκλιμάκωση της κρίσης (pics&vids)
