Σε κρίσιμο σταυροδρόμι βρίσκεται η Ευρώπη, καθώς καλείται να λάβει άμεσα καθοριστικές αποφάσεις, τόσο για την αμυντική της ασφάλεια όσο και για την αντιμετώπιση της κρίσης στην Ουκρανία, στην προσεχή Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης στις Βρυξέλλες, μετά τη στροφή της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στον πόλεμο που εγκαινίασε ο Ντόναλντ Τραμπ.
Μια πρώτη γεύση των ευρωπαϊκών εξελίξεων αποτέλεσε η Σύνοδος των Ευρωπαίων ηγετών που πραγματοποιήθηκε την Κυριακή στο Λονδίνο, με κεντρικό ερώτημα αν η Αμερική εξακολουθεί να αποτελεί την «καρδιά» της δυτικής αμυντικής συμμαχίας, υπό τη σκιά της σφοδρής φραστικής αντιπαράθεσης που είχε ο Αμερικανός πρόεδρος με τον Ζελένσκι.
«Υπήρξε μια ανανεωμένη αίσθηση του επείγοντος» για τη διασφάλιση της συλλογικής ασφάλειας της ηπείρου μετά τις συγκλονιστικές σκηνές που είδαμε στην Ουάσιγκτον την Παρασκευή, σύμφωνα με Ευρωπαίο διπλωμάτη που έχει γνώση των συζητήσεων.
Σύμφωνα με το Politico, μετά τη σκαιή λεκτική επίθεση που εξαπέλυσε ο Τραμπ κατά του Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο, οι Ευρωπαίοι ηγέτες άρχισαν να αναρωτιούνται αν οι ΗΠΑ εξακολουθούν να θεωρούν τον εαυτό τους σύμμαχο.
Μάλιστα, σημειώνει πως ύστερα από την πρωτοφανή 15λεπτη επίπληξη κατά του Ζελένσκι, η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Κάγια Κάλλας δήλωσε ότι η Αμερική δεν ηγείται πλέον του «ελεύθερου κόσμου», και παρότι η ένταση αμβλύνθηκε το Σαββατοκύριακο, οι αμφιβολίες εξακολουθούν να παραμένουν.
Ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Κιρ Στάρμερ, ο οποίος συγκάλεσε τη σύνοδο κορυφής της 2ας Μαρτίου πριν από την κόντρα Τραμπ-Ζελένσκι, δήλωσε την Κυριακή ότι η Ευρώπη από δω και στο εξής «πρέπει να σηκώσει το μεγαλύτερο βάρος» όσον αφορά την προστασία της Ουκρανίας απέναντι τον ρωσικό επεκτατισμό, υποδεικνύοντας τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται μετά την απόφαση της Αμερικής να περιορίσει την παρουσία της στην παγκόσμια σκηνή.
Αφού καλόπιασε τον Ντόναλντ Τραμπ νωρίτερα αυτήν την εβδομάδα, ο Στάρμερ θεωρεί ότι μπορεί χτίσει μια «γέφυρα» με τις ΗΠΑ, και δήλωσε ότι η Βρετανία μαζί με τη Γαλλία και την Ουκρανία πρόκειται τώρα να καταρτίσουν ένα ειρηνευτικό σχέδιο το οποίο στη συνέχεια θα το παρουσιάσουν στον Τραμπ - κίνηση που σηματοδοτεί μια αξιοσημείωτη αλλαγή στάσης σε σχέση με την πρότερη υπόθεση ότι οι ΗΠΑ θα πρωτοστατούσαν στις προσπάθειες για ειρήνη στην Ουκρανία.
Το μελλοντικό σχέδιο προβλέπει τη σύσταση μιας ειρηνευτικής δύναμης υπό την ηγεσία του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας, την οποία ο Στάρμερ χαρακτήρισε «συνασπισμό των πρόθυμων» - κάτι αντίστοιχο της ομάδας χωρών υπό την ηγεσία των ΗΠΑ που εισέβαλαν στο Ιράκ το 2003. Ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν από τη μεριά του πρότεινε να συμφωνηθεί κατάπαυση του πυρός ενός μήνα για τις επιθέσεις από αέρα και θάλασσα και στις ενεργειακές υποδομές.
Το ποιος άλλος θα συμμετέχει σε αυτόν τον συνασπισμό παραμένει ακόμα ανοιχτό. «Πολλές» χώρες συνυπέγραψαν για τη σύσταση ειρηνευτικής δύναμης πίσω από τις κλειστές πόρτες της συνόδου κορυφής, είπε ο Στάρμερ, προσθέτοντας, όμως, ότι οι ΗΠΑ πρέπει να υποστηρίξουν το όλο εγχείρημα. Αρνήθηκε ωστόσο να πει ποιες χώρες έχουν δεσμευτεί να συμμετέχουν.
Ο Στάρμερ πρόσθεσε ότι οι ΗΠΑ παραμένουν «ένας αξιόπιστος σύμμαχος» και ότι «συμφωνούμε με τον πρόεδρο ότι επείγει η σύναψη μιας διαρκούς ειρήνης, τώρα πρέπει να το επιτύχουμε αυτό μαζί».
Όλα τα βλέμματα στη σύνοδο των Ευρωπαίων ηγετών την Πέμπτη
Οι συμμετέχοντες υποστήριξαν επίσης ότι η ανάληψη ενός πιο ενεργού ρόλο στη μελλοντική ασφάλεια της Ουκρανίας σημαίνει ενισχυμένη στρατιωτική ικανότητα και κατά συνέπεια η Ευρώπη να σηκώσει το μεγαλύτερο βάρος των δαπάνών. Αυτή η πραγματικότητα είναι πιθανότατα θα βρεθεί στο επίκεντρο της συνόδου κορυφής των 27 ηγετών της ΕΕ που θα πραγματοποιηθεί στην Πέμπτη στις Βρυξέλλες. Παρότι ο Στάρμερ πρωτοστάτησε στις διεργασίες που έλαβαν χώρα την Κυριακή, το Ηνωμένο Βασίλειο, φυσικά, δεν θα συμμετάσχει.
Μιλώντας στη γαλλική εφημερίδα Le Figaro μετά τη σύνοδο κορυφής, ο Μακρόν απαίτησε από τις χώρες του ΝΑΤΟ να επενδύσουν περισσότερο στην άμυνά τους. «Τα τελευταία τρία χρόνια, οι Ρώσοι δαπανούν το 10% του ΑΕΠ τους για την άμυνα», δήλωσε. «Πρέπει να προετοιμαστούμε για τη συνέχεια, με στόχο το 3% έως 3,5% του ΑΕΠ», είπε.
Ο τρέχων ετήσιος στόχος δαπανών του ΝΑΤΟ είναι 2% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος κάθε χώρας, όμως πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν δαπανούν ούτε καν αυτό το ποσό, προς μεγάλη ενόχληση του Τραμπ. Η Γαλλία μόνο το ξεπερνά οριακά, δαπανώντας το 2,1%.
Προκειμένου να ενισχύσει δραστικά τους αμυντικούς προϋπολογισμούς των χωρών, ο Γάλλος πρόεδρος προέτρεψε το μπλοκ να αξιοποιήσει προγράμματα της ΕΕ «που δεν χρησιμοποιούνται».
«Πρέπει να δώσουμε εντολή στην [Ευρωπαϊκή] Επιτροπή να χρησιμοποιήσει καινοτόμους τρόπους χρηματοδότησης», σημείωσε. «Αυτό σημαίνει είτε κοινό δανεισμό, είτε τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας [το ταμείο διάσωσης που δημιουργήθηκε στον απόηχο της κρίσης χρέους της Ευρωζώνης]… σε πρώτη φάση χρειαζόμαστε 200 δισ. ευρώ για επενδύσεις», πρόσθεσε.
Καθώς αποχωρούσε από τη σύνοδο κορυφής, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είπε ότι τώρα είναι η στιγμή να «εξοπλίσουμε επειγόντως την Ευρώπη».
Όλα δείχνουν ότι η σύνοδος κορυφής της Πέμπτης είναι κρίσιμη. Είναι πιθανόν να καταλήξει σε μια ιστορική ανακοίνωση σχετικά με προϋπολογισμούς των αμυντικών δαπανών, σύμφωνα με Ευρωπαίο διπλωμάτη, που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας.
Αλλά αυτό δεν θα είναι εύκολο δεδομένου ότι ορισμένοι ηγέτες, ιδίως ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν, υποστηρίζουν περισσότερο τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν παρά οποιοδήποτε σχέδιο προστασίας της Ευρώπης από τον ηγέτη του Κρεμλίνου.
Ο αρχηγός του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε, ο οποίος συμμετείχε επίσης στη σύνοδο κορυφής του Λονδίνου, δήλωσε ότι ορισμένες χώρες έχουν δεσμευτεί να «αυξήσουν» τις αμυντικές δαπάνες τους – αλλά και πάλι, λεπτομέρειες σχετικά με το ποιες και κατά πόσο θα τις αυξήσεις παραμένουν ασαφείς.
«Οι συζητήσεις δεν κοστίζουν»
Η αμυντική βιομηχανία της Ευρώπης έχει ήδη περιορισμένη παραγωγική ικανότητα, πράγμα που σημαίνει ότι οι αυξήσεις των αμυντικών δαπανών ενδέχεται να αργήσουν να αποφέρουν ουσιαστικά αποτελέσματα.
Επιπλέον, παρά την πιο ξεκάθαρη στάση που εξέφρασε εχθές οι Ευρωπαίοι ηγέτες, η έλλειψη λεπτομερειών για το τι προτίθενται να κάνουν είναι εμφανής.
Κρίσιμο είναι επίσης, ότι δεν δόθηκαν λεπτομέρειες σχετικά με το τι θα προβλέπει στην πραγματικότητα οποιοδήποτε ειρηνευτικό σχέδιο ή πώς ο Στάρμερ και ο Μακρόν θα μπορέσουν να το «πουλήσουν» στον Λευκό Οίκο.
Ένας δεύτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης σημείωσε ότι ο Ζελένσκι χρειάζεται απεγνωσμένα να βρει έναν τρόπο να δημιουργήσει μια σχέση με τον Τραμπ και να υπογράψει τη συμφωνία της Ουκρανίας με τις ΗΠΑ για τα ορυκτά, η οποία υποτίθεται ότι είχε οριστικοποιηθεί την προηγούμενη εβδομάδα, αλλά δεν υπογράφηκε.
Ο ίδιος πρόσθεσε ότι η υφιστάμενη κατάσταση «απαιτεί το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία να κινητοποιηθούν και να ηγηθούν», αλλά ότι «η λογική επίσης λέει πως η συμφωνία για τα ορυκτά θα εμπλέξει εμπορικά τις ΗΠΑ καθώς θα έχει επιχειρηματικό συμφέρον, οπότε παρέχει έναν βαθμό προστασίας».
Αυτό όμως, δεν εξηγεί πώς η Ευρώπη θα φέρει τον Πούτιν στο τραπέζι και πώς θα τον πείσει να διαπραγματευτεί επί του μελλοντικού ειρηνευτικού της σχεδίου.
Το Κρεμλίνο, εν τω μεταξύ, έχει ήδη αποκλείσει την παρουσία ειρηνευτικής δύναμης του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία.
Δεδομένων των δημόσιων πανηγυρισμών των συμμάχων του Πούτιν για τα αλλεπάλληλα «χαστούκια» που έχει δεχθεί ο Ζελένσκι από τον Τραμπ, ο Ρώσος πρόεδρος θα μπορούσε να αντέξει μια προσέγγιση υπό την ηγεσία του Λευκού Οίκου.
Μετά τη σύνοδο κορυφής της Κυριακής, ο Ζελένσκι δήλωσε στο Sky News ότι υπήρξε επικοινωνία μεταξύ του Λευκού Οίκου και μελών της κυβέρνησής του μετά την τηλεοπτική κόντρα της Παρασκευής, αλλά «όχι στο δικό μου επίπεδο».
Επανέλαβε επίσης την υπόσχεσή του να παραιτηθεί εάν δοθεί στην Ουκρανία η επιλογή της ένταξης στο ΝΑΤΟ.
Ένας άλλος παρευρισκόμενος στη σύνοδο κορυφής της Κυριακής -και πιθανότατα κρίσιμος παίκτης στην επόμενη συγκέντρωση της Πέμπτης- ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ εμφανίστηκε πιο αποφασισμένος, καλώντας την Ευρώπη ανεξαρτητοποιηθεί από τις εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ.
«Πεντακόσια εκατομμύρια Ευρωπαίοι ζητούν από 300 εκατομμύρια Αμερικανούς να τους προστατεύσουν από 140 εκατομμύρια Ρώσους», δήλωσε. «Μπορείς να βασιστείς; Βασίσου στον εαυτό σου. Ξεκίνα να βασίζεσαι στον εαυτό σου», πρόσθεσε.
