Όλοι, εσωτερικοί και εξωτερικοί δρώντες στη Λιβύη μιλούν για συμφιλίωση και ενοποίηση της χώρας μέσω εκλογών ως πρώτο βήμα στην πορεία για την κανονικότητα αλλά θεωρώ ότι κανείς δεν πιστεύει ότι με τις επικρατούσες συνθήκες κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Το χάος που έχει δημιουργηθεί από τους εμφυλίους πολέμους και τις ανίκανες φατριαστικές ηγεσίες διατηρείται και ευνοεί αναμφίλεκτα την Τουρκία που βρίσκεται πλέον και «με τα δύο της πόδια» εκεί, επηρεάζοντας προς όφελος της τα γεγονότα.
Σε όλες τις διεθνείς διασκέψεις που γίνονται για τη λιβυκή κρίση και στις οποίες δεν καλείται η Ελλάδα αλλά παρευρίσκεται πάντοτε ως βασικό εμπεπλεγμένο κράτος η Τουρκία, περισσεύουν τα ευχολόγια αλλά είναι ανύπαρκτα τα μέτρα επιβολής. Και για να λέμε τα πράγματα με το όνομα τους η επιχείρηση «IRINI» της ΕΕ για τον έλεγχο της επιβολής εμπάργκο (μία άλλη κοροϊδία) έχει εξελιχθεί σε φιάσκο μετά την παταγώδη αποτυχία να αδυνατεί να ελέγξει τα τουρκικά πλοία που μεταφέρουν στρατιωτικό υλικό στη Λιβύη.
Στην Ελλάδα δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε το τι συμβαίνει διότι πολύ απλά δεν προσπαθήσουμε ποτέ να μελετήσουμε σε βάθος τη χώρα αυτή της Βόρειας Αφρικής, λες και ήταν μία μακρινή χώρα που ό,τι και να γίνεται εκεί δεν μας αφορά. Μετά την πολύχρονη αδιαφορία μας και το σοκ που υπέστημεν από τον στρατηγικό αιφνιδιασμό τον Νοέμβριο 2019 με το «Τουρκολιβυκό Μνημόνιο» και όλες τις ψυχρολουσίες που ακολούθησαν νομίζαμε ότι αρκούσαν οι ευσεβείς πόθους και οι… εξορκισμοί για να δημιουργούσαμε μία στοιχειωδώς ευνοϊκή ή τουλάχιστον μία μη εχθρική κατάσταση για τα συμφέροντα μας.
Κρίνεται σκόπιμο για να κατανοηθεί ο χαρακτηρισμός «χάος» να δώσουμε μία πολύ συνοπτική εικόνα της κατάστασης. Όταν ακούμε λοιπόν κάτι για τη Λιβύη, για να κατανοήσουμε τι είναι και γιατί γίνεται «αυτό το κάτι», θα πρέπει να έχουμε υπόψη τις σημαντικές της ιδιαιτερότητες που αφορούν στην εθνολογική και φυλετική της δομή, στη διάσταση της ενέργειας αλλά και της ιστορίας της καθώς επίσης και στην ιδιάζουσα γεωγραφική της διαμερισμάτωση.
Όσοι μιλούν για κυβερνήσεις, κοινοβούλια και δικαστικό σύστημα θα πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι η Λιβύη δεν είναι κανονικό κράτος με θεσμούς που λειτουργεί ως μία ενιαία οντότητα.
Η καλώς ή κακώς ακόμα διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση Ντμπεϊμπά έχει την έδρα της στην Τρίπολη, στηρίζεται από τις φυλές της Τριπολιτάνιας (Δυτική Λιβύη) και η οποιαδήποτε δικαιοδοσία της προς τα ανατολικά φθάνει λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Σύρτη. Από την άλλη μεριά υπάρχει μία de facto Διοίκηση στην Κυρηναϊκή με διοικητικά κέντρα τη Βεγγάζη, το Τομπρούκ και τη Σύρτη όπου εδρεύει ο «παράλληλος» πρωθυπουργός Φατχί Αλή Μπασάγκα ο οποίος έχει πάρει «εντολή» από τη Βουλή.
Αυτή η Διοίκηση συνεχίζει να λειτουργεί ανεξάρτητα αυτής της Τριπόλεως και με τη στήριξη του Χαλίφα Χαφτάρ εκτός από ολόκληρη την Κυρηναϊκή σε μεγάλο βαθμό ελέγχει και τον Νότο. Η διαίρεση και η αντιπαλότητα της Κυρηναϊκής και της Τριπολιτάνιας είναι διαχρονική και φυλετική και πάει πολύ πίσω στην ιστορία.
Υπάρχουν όμως και οι πόλεις-κράτη Μισράτα και Σύρτη αλλά και κάποιες άλλες περιοχές όπως η Αλ Ζαουίγια που ανάλογα με την οικονομική και στρατιωτική ισχύ των εκεί φυλών και φατριών αυτοδιοικούνται και πολλές φορές δεν δίνουν λόγο στην κεντρική εξουσία. Τονίζεται ότι στη Λιβύη η έννοια έθνους υπολείπεται αυτής της φυλής. Υπάρχει πληθώρα φυλών (7 είναι οι κύριες και κάπου άλλες 40 οι μικρότερες) και φατριών και αναλόγως συμφερόντων συνάπτουν συμμαχίες, κάποιες πρόσκαιρες και καιροσκοπικές οι οποίες ευλόγως δεν είναι σταθερές.
Αυτή η «δομική αστάθεια» επιτείνεται από το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα υπάρχουν «δύο Στρατοί». Αυτός του Χαλίφα Χάφταρ (LNA) με κορμό τις φυλές της Κυρηναϊκής και ο Στρατός που δημιουργήθηκε από την κυβέρνηση Σάρατζ και πλέον θεωρείται ο επίσημος Στρατός της Λιβύης που απαρτίζεται πρωτίστως από τις φυλές της Δυτικής Λιβύης. Και στους δύο αυτούς βασικούς στρατούς που έχουν πολεμήσει ο ένας τον άλλον για πάνω από 7 χρόνια, υπάρχει ένας πολύ μεγάλος αριθμός μισθοφόρων. Δίπλα τους και διάφορες πολιτοφυλακές που αναλόγως των συγκυριών ενισχύουν περιστασιακά τις δύο βασικές εμπλεκόμενες πλευρές.
Η Λιβύη εισέρχεται ακόμα πιο βαθιά στο χάος. Βλέπουμε τον πολέμαρχο Χαλίφα Χαφτάρ να βάζει ξανά την στολή του «Στρατάρχη» την οποία είχε αποχωριστεί τον τελευταίο χρόνο ως υποψήφιος… Πρόεδρος και ο στρατός του να κάνει επίδειξη ισχύος. Ο Ντμπεϊμπά κατανοώντας ότι δεν μπορεί να… μακροημερεύσει προσπαθεί να ισχυροποιήσει την θέση του με την βοήθεια της Τουρκίας αλλά και της Ιταλίας και υπογράφει διεθνείς συμφωνίες με την Τουρκία. Ο Μπασάγκα από την άλλη εκλιπαρεί για οποιαδήποτε κίνηση που θα παρέπεμπε σε έστω έμμεση διεθνή αναγνώριση και οι διάφορες πολιτοφυλακές να συνασπίζονται και να προετοιμάζονται για την μεγάλη σύγκρουση που εκτιμούν ότι αργά ή γρήγορα θα έλθει.
Για τις σχέσεις του πάμπλουτου και σκοτεινού Ντμπεϊμπά από την Μισράτα με τον Ερντογάν και την Άγκυρα αλλά και πολλά άλλα για την κατανόηση της κατάστασης στη Λιβύη, έχουμε ήδη αναφερθεί σε ανάλυση μας στο Liberal την 22 Μαρτίου 2021 με τίτλο «Αποκωδικοποιώντας την κατάσταση στη Λιβύη και πως αυτή επηρεάζει την Ελλάδα».
Για τον επίσης σκοτεινό και φιλότουρκο Φατχί Αλί Αμπντούλ Μπασάγκα (που είναι υπέρ των συμφωνιών με την Άγκυρα), επίσης από τη Μισράτα, τον επονομαζόμενο και Φατχί Αλί Πασά που ήταν και πανίσχυρος υπουργός Εσωτερικών του Σάρατζ και με σχέσεις στο παρελθόν με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα έχουμε γράψει πριν από ένα χρόνο στο Liberal. Οι δύο ανεπιτυχείς προσπάθειες του Μπασάγκα να εισέλθει στην πρωτεύουσα Τρίπολη και να καταλάβει τα κυβερνητικά κτήρια κατέληξαν σε σοβαρές ένοπλες συγκρούσεις με δεκάδες νεκρούς.
Η πετρελαϊκή βιομηχανία της Λιβύης με τα τεράστια αποθέματα και τις παμπάλαιες υποδομές είναι η μόνη πηγή εσόδων της χώρας! Όμως βρίσκεται σε μία παραλυτική κατάσταση με τον πρόσφατα διορισθέντα Πρόεδρο της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου (NOC) Φαρχάτ Μπενγκντάρα να μην μπορεί να συνεννοηθεί με τον Υπουργό Πετρελαίου και Αερίου Μοχάμεντ Αούν και τον Χαλίφα Χαφτάρ να απειλεί να μπλοκάρει και πάλι πετρελαιοπηγές και αγωγούς που κατευθύνονται στα τερματικά επειδή δεν διαμοιράζονται τα κέρδη σωστά.
Σε διπλωματικό επίπεδο από την άλλη μεριά υπάρχει μία κινητικότητα ιδιαίτερα από την πρέσβειρα του ΗΒ η οποία συναντήθηκε και με τον ισχυρό άνδρα της Ανατολικής Λιβύης Χαλίφα Χαφτάρ. Ενώ ο εκπρόσωπος του αμερικανικού ΥΠΕΞ Νεντ Πράις χαιρέτησε την κατ’ αρχήν συμφωνία του προέδρου της Βουλής Ακίλα Σάλεχ με τον πρόεδρο του Ανώτατου Συμβουλίου του Κράτους Χαλίντ Αλ Μίσρι σχετικά με την διαμόρφωση της εκτελεστικής εξουσίας, την κατάρτιση Συντάγματος και Εκλογικού Νόμου για να οδηγηθεί η χώρα σε εκλογές.
Ο παλιός σύμμαχος του Ντμπεϊμπά, Χαλίντ Αλ Μίσρι που ήταν μέχρι πρόσφατα κόκκινο πανί για τα Κάιρο λόγω των δεσμών του με την Μουσουλμανική Αδελφότητα, αποκατάστησε σχέσεις με την άλλη πλευρά κάτι που προκάλεσε την μήνιν του Ντμπεϊμπά ο οποίος απέρριψε την προαναφερθείσα συμφωνία ως απαράδεκτη. Από την μεριά του ο Αλ Μίσρι που βλέπει τον εαυτό του ως μεταβατικό Πρωθυπουργό αντεπιτέθηκε κατηγορώντας τον παλιό του φίλο ότι «πουλάει αυταπάτες στον λιβυκό λαό», αντί να φροντίσει για την υγεία και την παιδεία του.
Εκτιμάμε ότι είναι πλέον κατανοητό πως συντηρείται αυτό το χάος και πως επωφελείται η Άγκυρα. Η Τουρκία έχει πλέον ισχυρή παρουσία στην Λιβύη και δεν πρόκειται να επιτρέψει πολιτική ομαλοποίηση αν δεν «εξασφαλιστεί» και στην «αυριανή ημέρα».
Η Λιβύη είναι ο ακρογωνιαίος λίθος στο σχέδιο της να καταστεί περιφερειακή δύναμη στην ΝΑ Μεσόγειο ενώ «περικυκλώνει» και την Ελλάδα. Το πως διαιωνίζει την ισχυρή παρουσία της στην Λιβύη και το πώς ελέγχει την εκεί κατάσταση επ’ ωφελεία της το παρουσίασε με εύστοχο άρθρο του ο Νίκος Μελέτης στο Liberal την 27 Οκτωβρίου.
«Πληρώνουμε» σήμερα την πολυετή απουσία μας από την Λιβύη. Με τους ευσεβοποθισμούς και την δημιουργία εικονικής πραγματικότητας για το πώς η Ελλάδα αντιμετωπίζει την βλαπτική για τα εθνικά μας συμφέροντα πολιτική της κυβέρνησης Ντμπεϊμπά αλλά και τις θέσεις της πλειονότητας των εκεί δρώντων πολιτικών και αρχηγών φατριών που είναι για τα καλά «πιασμένοι» από την Άγκυρα φθάσαμε στο σημείο να στερούμαστε στρατηγικής. Με την σφήνα της Τουρκίας στα ΗΑΕ ο άξονας Αιγύπτου-ΗΑΕ στον οποίο είχαμε επενδύσει πολλά δεν μας βοηθάει.
Αντιμετωπίζοντας κατάματα τη σκληρή πραγματικότητα επισημαίνουμε ξανά ότι εμείς στην Ελλάδα είμαστε δυστυχώς αναγκασμένοι να εξετάσουμε τη χαοτική κατάσταση στη Λιβύη με βάση το «ποιος είναι το λιγότερο κακό».
Ανεξαρτήτως του τι λέμε δημοσίως ίσως να έχει έλθει η ώρα να εξετάσουμε το κατά πόσο μας συμφέρει άραγε μία ενοποιημένη Λιβύη κάτω από την επιρροή της Τουρκίας ή ύπαρξη μίας αυτόνομης οντότητας και γιατί όχι ανεξάρτητης στα ανατολικά στην Κυρηναϊκή που είναι και απέναντι μας.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής και Εκτελεστικός Διευθυντής στο «Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας»
