Γκουλάγκ Νο. 501, 60 χιλιόμετρα βόρεια του Αρκτικού Κύκλου. Στη θέση του πρώην σοβιετικού κάτεργου είναι χτισμένη η αποικία κρατουμένων «ειδικού καθεστώτος» ΙΚ-3. Εκεί μεταφέρθηκε ο Αλεξέι Ναβάλνι από ένα καθεστώς που τον σκότωνε αργά, και εκεί ο ντε φάκτο ηγέτης της ρωσικής αντιπολίτευσης πέθανε στις 16 Φεβρουαρίου 2024. Για τον ελεύθερο κόσμο είναι πολιτική δολοφονία με θύτη τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Στη σημερινή Ρωσία υπάρχουν τέσσερις τύποι κέντρων κράτησης. Η αποικία ανοικτού τύπου, στην οποία οι κρατούμενοι έχουν τους λιγότερους περιορισμούς, το γενικό καθεστώς κράτησης, στο οποίο η πλειονότητα των κρατουμένων είναι κλειδωμένοι σε θαλάμους, το αυστηρό καθεστώς με μεγαλύτερο περιοριστικό πλαίσιο, ιδίως όσον αφορά το δικαίωμα επίσκεψης, και το ειδικό καθεστώς που προορίζεται για τους πιο επικίνδυνους κρατούμενους, ισοβίτες ή εκείνοι των οποίων η θανατική ποινή έχει μετατραπεί σε ισόβια κάθειρξη.
Η μεταφορά του Αλεξέι Ναβάλνι σε αποικία ειδικού καθεστώτος ήταν η χαριστική βολή που έδωσε στα τέλη Δεκεμβρίου το καθεστώς Πούτιν στον υπ’ αριθμόν ένα εχθρό του. Κρατούνταν ήδη από τον Ιανουάριο του 2021 σε φρικτές συνθήκες -υποβαλλόταν σε στέρηση ύπνου, υποσιτιζόταν, δεν είχε επαρκή ιατρική φροντίδα- και είχε περάσει συνολικά περισσότερες από 300 ημέρες στην απομόνωση, σε «κελιά τιμωρίας» με διαστάσεις δύο επί τρία μέτρα.
Οι ειδικοί θεωρούν τις συγκεκριμένες αποικίες ως μέρος της κληρονομιάς των κολαστηρίων της πρώην ΕΣΣΔ που διαχειριζόταν η κρατική υπηρεσία Γκουλάγκ, και όπου χιλιάδες Σοβιετικοί αντιφρονούντες και πολιτικοί κρατούμενοι έχασαν τη ζωή τους. Τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας έκλεισαν επίσημα μετά το θάνατο του Στάλιν το 1953, χαρακτηριστικά τους όμως «ζουν» ακόμη στο σημερινό σύστημα φυλακών.
Η σωφρονιστική αποικία IK-3 -γνωστή και ως «Αρκτικός Λύκος»- χτίστηκε το 1961 στη θέση του πρώην Γκουλάγκ Νο. 501. Βρίσκεται στον οικισμό Χαρπ του αυτόνομου θύλακα των Γιαμάλων Νένετς, περίπου 1.900 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Μόσχας. Το θερμόμετρο δείχνει έως μείον 40 βαθμούς Κελσίου. «Το σωφρονιστικό σύστημα διατήρησε ορισμένα χαρακτηριστικά που χρονολογούνται από τη σταλινική εποχή, ιδίως την ιδέα της [χρησιμοποίησης] του κλίματος ως εργαλείου καταστολής», σύμφωνα με την λέκτορα του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου Εμίλια Κούστοβα.
Ήταν δολοφονία, τον βασάνιζαν επί τρία χρόνια, δηλώνει ο τιμηθείς με Νόμπελ Ειρήνης, Ντμίτρι Μουράτοφ, της εφημερίδας Novaya Gazeta. Για πολιτική δολοφονία στην πιο καθαρή μορφή της μιλά ο Ιβάν Ζνάντοφ, εκ των κορυφαίων συνεργατών της ισχυρότερης φωνής της ρωσικής αντιπολίτευσης που σίγησε.
Ευρώπη και Ηνωμένες Πολιτείες καθιστούν τον Βλαντιμίρ Πούτιν υπαίτιο για το θάνατο του Αλεξέι Ναβάλνι. «Δολοφονήθηκε αργά από τον πρόεδρο Πούτιν και το καθεστώς του, που δεν φοβούνται τίποτα περισσότερο από τη διαφωνία του ίδιου τους λαού τους» αναφέρουν σε κοινή ανακοίνωση οι επικεφαλής των κοινοτικών θεσμών Σαρλ Μισέλ και Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Ο Πούτιν ευθύνεται για το θάνατο του Ναβάλνι, δηλώνει ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν.
«Στη Ρωσία του σήμερα, βάζουν τα ελεύθερα πνεύματα στο γκουλάγκ και τους καταδικάζουν στο θάνατο. Οργή και αποτροπιασμός», είναι τα λόγια του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν. «Η Ρωσία του Πούτιν κατασκεύασε κατηγορίες εναντίον του, τον δηλητηρίασε, τον έστειλε σε φυλακή στην Αρκτική και τώρα βρήκε τραγικό θάνατο. Ο Πούτιν πρέπει να λογοδοτήσει για ό,τι συνέβη», δηλώνει ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Ντέιβιντ Κάμερον. Για αδυναμία και σήψη στην καρδιά της Ρωσίας μιλά ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας Άντονι Μπλίνκεν.
Η Γιούλια Ναβάλναγια, σύζυγος του Αλεξέι Ναβάλνι, ήταν παρούσα στις εργασίες της Διάσκεψης του Μονάχου για την Ασφάλεια όταν επιβεβαιώθηκαν οι χειρότεροι φόβοι για τον αντιπολιτευόμενο ηγέτη. Κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να ενωθεί και να τιμωρήσει «αυτό το φρικτό καθεστώς», λέγοντας ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα λογοδοτήσει για όσα έκανε στη χώρα της, στην οικογένεια και τον σύζυγό της. Πολλοί ήθελαν, και ήλπιζαν, να δουν την Γιούλια Ναβάλναγια να βγαίνει δυναμικά μπροστά ως φωνή της αντιπολίτευσης μετά τη φυλάκιση Ναβάλνι, ρόλο τον οποίο η ίδια δεν ανέλαβε.
Σε ανακοίνωσή της, η ομοσπονδιακή σωφρονιστική υπηρεσία της περιοχής όπου ο Ναβάλνι ήταν έγκλειστος ανέφερε ότι «αισθάνθηκε αδιαθεσία μετά από έναν περίπατο και σχεδόν αμέσως έχασε τις αισθήσεις του», προσθέτοντας ότι επιχειρήθηκε ανάνηψη, αλλά ο Ναβάλνι δεν επανήλθε. Πέραν αυτού, καμία πληροφορία δεν δόθηκε για τα αίτια θανάτου, ούτε και η οικογένειά του είχε ειδοποιηθεί επίσημα από το κράτος έως χθες το βράδυ.
Το ελεγχόμενο δικαστικό σύστημα προσέθετε διαρκώς δίκες και καταδίκες κατά του Αλεξέι Ναβάλνι για να εξουδετερώσει και φιμώσει στο διηνεκές την ισχυρότερη και πλέον προβεβλημένη προσωπικότητα της αντιπολίτευσης που εξέθετε τη διαφθορά του καθεστώτος και αξιωματούχων του και είχε τη δύναμη να κινητοποιεί τους Ρώσους σε μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Με δαιδαλώδη κατηγορητήρια, το καθεστώς είχε «εξασφαλίσει» πως ο Ναβάλνι θα παρέμενε στη φυλακή τουλάχιστον έως το 2042.
Τον Δεκέμβριο του 2023, τον ίδιο μήνα που ο Ναβάλνι μεταφέρθηκε στη διαβόητη αποικία IK-3, ο Βλαντιμίρ Πούτιν ανακοίνωνε (τυπικά) την υποψηφιότητά του για πέμπτη προεδρική θητεία, έχοντας ήδη «ξαναγράψει» το Σύνταγμα για να διασφαλίσει την παραμονή του στην εξουσία έως και 2036, όταν πλέον θα συμπληρώνει τα 84 του χρόνια. Οι προεδρικές εκλογές λαμβάνουν χώρα στις 15 Μαρτίου. Το 2018 δεν είχε επιτραπεί στον Αλεξέι Ναβάλνι να θέσει υποψηφιότητα.
H πάγια πρακτική της φίμωσης και φυλάκισης πολιτικών αντιπάλων και επικριτών της κυβέρνησης, υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ανεξάρτητων δημοσιογράφων, έλαβε ακόμα πιο σαρωτικές διαστάσεις εν μέσω του ρωσικού επιθετικού πολέμου στην Ουκρανία που συμπληρώνει την 24η Φεβρουαρίου δύο χρόνια. Τόσο ο Αλεξέι Ναβάλνι, όσο και ο αντιπολιτευόμενος δημοσιογράφος, πολιτικός και ακτιβιστής Βλαντιμίρ Καρά-Μουρζά κατήγγειλαν ανοιχτά τον πόλεμο. Ο Καρά-Μουρζά «εισέπραξε» σταλινικού τύπου καταδίκη σε ποινή κάθειρξης 25 ετών και κρατείται στη φυλακή «ειδικού καθεστώτος» Νο.7 στο Ομσκ στη Σιβηρία.
Με το θάνατο του Ναβάλνι χάνεται η ελπίδα που ακόμη και μέσα από τη φυλακή συντηρούσε στους Ρώσους ότι μπορεί να υπάρξει μία Ρωσία χωρίς τον Πούτιν. Πολλοί τώρα αναρωτιούνται εάν έπρεπε να επιστρέψει τρία χρόνια πριν στη Ρωσία αφότου είχε νοσηλευτεί στη Γερμανία μετά την απόπειρα δηλητηρίασης με τον νευροτοξικό παράγοντα νόβιτσοκ το 2020 στη Σιβηρία, που παρολίγον του κόστισε τη ζωή και αποδίδεται στην FSB. Ήταν βέβαιο πως μόλις «πάταγε» στη Ρωσία θα τον συλλάμβαναν. Όμως, όπως δηλώνει η εκπρόσωπός του Κίρα Γιάρμους, αποφάσισε να επιστρέψει αμέσως μόλις συνήλθε από το κώμα: «Δεν υπήρχε ποτέ άλλη επιλογή γι' αυτόν».
