Θέση δίπλα στις μεγαλύτερες προσφυγικές τραγωδίες που έχουν εκτυλιχθεί την τελευταία δεκαετία στα νερά της Μεσογείου παίρνει το ναυάγιο στην Πύλο. Εικόνες-γροθιά στις συνειδήσεις αντανακλούν ημίμετρα και αδύναμες ευρωπαϊκές πολιτικές ετών μπροστά στην πραγματικότητα των ανθρώπων που «συνοψίζονται» ως μεταναστευτικό ζήτημα. Άνθρωποι απελπισμένοι, έρμαια διακινητών που τους «πουλάνε» ακριβά το ευρωπαϊκό «όνειρο».
Δίκτυα διακινητών έχουν αναγάγει σε επικερδές εμπόριο δισεκατομμυρίων τη δυστυχία, τη φτώχεια και την ανέχεια, τις διώξεις και τη βία που υφίστανται πρόσφυγες και μετανάστες στις χώρες από τις οποίες προσπαθούν να διαφύγουν. Εκμεταλλεύονται έναντι υψηλού αντιτίμου αυτή την επίμονη ελπίδα που συνοδεύει την ανθρώπινη φύση ότι η ζωή μπορεί να αλλάξει. Ακόμη και αν κινδυνεύσεις να πεθάνεις γι' αυτό.
Εκατοντάδες άνδρες, γυναίκες και παιδιά στοιβάζονται χωρίς σωσίβια σε σκάφη. Κλεισμένοι ακόμη και σε αμπάρια και μηχανοστάσια σε υπερφορτωμένα πλεούμενα σχεδόν καταδικασμένα να βυθιστούν. Το «εισιτήριο» μπορεί να κοστίσει έως και 6.000 ευρώ κατ’ άτομο, με τα έσοδα των διακινητών να εκτιμώνται από 2 έως και 5 εκατ. ευρώ ανά δρομολόγιο. Όσοι κινούν τα νήματα των εγκληματικών δικτύων απολαμβάνουν τα κέρδη τους από μακριά και με ασφάλεια, και οι ανθρώπινες ζωές δεν εντάσσονται στους υπολογισμούς τους.
Για την προσέλκυση μεταναστών και χρήματος οι μεσάζοντες χτίζουν το μύθο ενός ασφαλούς ταξιδιού ζωγραφίζοντας παράλληλα μία ρόδινη εικόνα για τη νέα ζωή στην Ευρώπη. Όμως, σε ευρωπαϊκό έδαφος πρόσφυγες και μετανάστες θα καταφέρουν να φθάσουν (εάν φθάσουν) έπειτα από εφιαλτικά ταξίδια που διαρκούν από ημέρες έως και εβδομάδες αναλόγως της μεταναστευτικής οδού, της ποιότητας του σκάφους και των καιρικών συνθηκών.
Έγκυες και ανήλικοι έχουν εγγυημένα άσυλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, «διαβεβαιώνουν» οι διακινητές. Ναι μεν έχουν προτεραιότητα στην επεξεργασία αιτήματος ασύλου και οι ασυνόδευτοι ανήλικοι δεν απελαύνονται, όμως δεν λαμβάνουν αυτόματα καθεστώς πρόσφυγα. Το σενάριο ολοκληρώνεται με διαβεβαιώσεις πως στην Ευρώπη περιμένουν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες εύκολες και καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας, ενώ αντίθετα αναγκάζονται να εργάζονται παράνομα, γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης και τελούν υπό συνεχή κίνδυνο απέλασης.
Κάποιοι πιστεύουν τους διακινητές, κάποιοι επιλέγουν να τους πιστέψουν, και πολλοί γνωρίζουν καλά ότι οι ίδιοι και τα παιδιά τους θα κινδυνεύσουν να πεθάνουν εν πλω, ή θα οδηγηθούν σε κέντρα υποδοχής χωρίς να γνωρίζουν τι τους επιφυλάσσει το αύριο, όμως παρόλα αυτά συνειδητά το τολμούν, και εκεί φανερώνεται η σπαρακτική πραγματικότητα.
Το ταξίδι από τη Λιβύη ή την Τυνησία μέσω της Κεντρικής Μεσογείου είναι η πλέον επικίνδυνη μεταναστευτική οδός παγκοσμίως, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΙΟΜ). Εκεί χάνονται οι περισσότερες ζωές και αυτή είναι η οδός που ακολούθησε το αλιευτικό σκάφος που απέπλευσε άδειο από την Αίγυπτο, και κατόπιν έκανε στάση στη Λιβύη, επιβιβάζοντας ίσως έως και 700 ανθρώπους με προορισμό την Ιταλία, για να βυθιστεί στην Πύλο. Σύροι, Αφγανοί, Αιγύπτιοι και Πακιστανοί υπήκοοι είχαν στοιβαχτεί στο αλιευτικό. Οι διασωθέντες 104, οι νεκροί που έχουν ανασυρθεί 78. Εκατοντάδες οι αγνοούμενοι, ανάμεσά τους κατά μαρτυρίες έως και 100 παιδιά κλεισμένα στα αμπάρια.
Ο ίδιος θαλάσσιος δρόμος δέκα χρόνια πριν, την 3η Οκτωβρίου 2013, είχε οδηγήσει στην τραγωδία στη Λαμπεντούζα. Στα ανοιχτά του ιταλικού νησιού πλεούμενο με 500 επιβαίνοντες από την Ερυθραία και την Αιθιοπία τυλίχθηκε στις φλόγες. Επέζησαν 155 άνθρωποι και 368 χάθηκαν. Μόλις μία εβδομάδα μετά, ξανά στα ανοιχτά της Λαμπεντούζα εκτυλίχθηκε νέα τραγωδία με 60 παιδιά μεταξύ 260 νεκρών Σύρων προσφύγων. Δύο χρόνια αργότερα σημειωνόταν το πλέον πολύνεκρο ναυάγιο στη Μεσόγειο όταν υπερπλήρες αλιευτικό σκάφος συγκρούστηκε στα ανοιχτά της Λιβύης με φορτηγό πλοίο που είχε σπεύσει προς διάσωση. Μόνο 28 άνθρωποι επέζησαν. Οι επιβαίνοντες ήταν 1.100.
Το 2022 στη Μεσόγειο πνίγηκαν 2.367 άνθρωποι. Από την αρχή του 2023, 1.166 άνθρωποι δεν έφθασαν ποτέ στον προορισμό τους, βάσει των πλέον πρόσφατων στοιχείων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Από το 2014 ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης έχει καταγράψει περισσότερους από 27.000 θανάτους στη Μεσόγειο. Οι πραγματικοί αριθμοί εκτιμάται ότι είναι πολύ μεγαλύτεροι καθώς δεν έχει καταγραφεί κάθε προσφυγικό ναυάγιο.
Ο μεταναστευτικός δρόμος της Κεντρικής Μεσογείου μετρά τις περισσότερες διελεύσεις εδώ και έξι χρόνια. Περισσότεροι από 55.160 άνθρωποι έχουν αποβιβαστεί μέχρι στιγμής φέτος στην Ιταλία, αριθμός υπερδιπλάσιος συγκριτικά με την ίδια περίοδο το 2022 (21.884). Την οδό της Δυτικής Μεσογείου ακολουθούν μετανάστες που θέλουν να φθάσουν στην Ισπανία από το Μαρόκο ή την Αλγερία. Η διαδρομή της Ανατολικής Μεσογείου χρησιμοποιείται από Σύρους, Ιρακινούς, Αφγανούς και άλλους μη Αφρικανούς πολίτες που κατευθύνονται πρώτα στην Τουρκία και μετά προσπαθούν να φθάσουν στην Ελλάδα ή σε άλλους ευρωπαϊκούς προορισμούς.
Μόνο την τριετία από το 2017 έως το 2020, διακινητές είχαν συγκεντρώσει πάνω από 330 εκατομμύρια ευρώ από την εγκληματική τους δράση στις μεταναστευτικές οδούς της Δυτικής και Κεντρικής Μεσογείου, βάσει των επίσημων στοιχείων της Frontex.
Οργανώσεις προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καταγγέλλουν ότι η ΕΕ έχει αναθέσει «επιχειρήσεις διάσωσης» στην ακτοφυλακή της Λιβύης που «επιστρέφει» τους πρόσφυγες και τους μετανάστες σε φρικτούς καταυλισμούς, όπου πολλοί υφίστανται κακοποίηση. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, καθώς και κράτη-μέλη μεμονωμένα, έχουν συνάψει συμφωνίες οικονομικής αρωγής σε κράτη της βόρειας Αφρικής (τελευταίες κινήσεις έχουν γίνει μεταξύ της κυβέρνησης Μελόνι και της Τυνησίας) προς βελτίωση των περιπόλων και αποτροπή της αναχώρησης σκαφών προς την Ευρώπη.
Καμία απλή λύση δεν υπάρχει, όμως τη στιγμή που προσφέρεται «βοήθεια» δίχως να απαιτείται σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δεν ξεδιπλώνεται μία πιο ουσιαστική και αποφασιστική πολιτική και οικονομική κοινοτική παρέμβαση σε ζώνες που ελέγχονται από ασταθή, αυταρχικά έως διεφθαρμένα καθεστώτα, θα συνεχίζεται ο φαύλος κύκλος της βίας, της φτώχειας, και των θεσμικών, οικονομικών και κοινωνικών κρίσεων, που οδηγούν απελπισμένους ανθρώπους να ρισκάρουν τη ζωή τους.
Διαβάστε επίσης
Λιβύη: Το κολαστήριο που εξωθεί μετανάστες στα «δρομολόγια θανάτου» στη Μεσόγειο
Ναυάγιο στην Πύλο: 78 νεκροί, εκατοντάδες αγνοούμενοι - Ανακρίνονται 8 ύποπτοι ως διακινητές
Ζωές κομμάτια και θρύψαλα στη Μεσόγειο
Liberation για ναυάγιο μεταναστών στην Πύλο: Η Μεσόγειος το νεκροταφείο τους
