Ήταν 26 Απριλίου 1986, όταν ο αντιδραστήρας 4 στο εργοστάσιο πυρηνικής ενέργειας του Τσερνόμπιλ καταστράφηκε ολοσχερώς, από μια τρομακτική έκρηξη. Τα ξημερώματα εκείνου του Σαββάτου, οι εργαζόμενοι στον πυρηνικό σταθμό «Βλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν», άρχισαν τις προγραμματισμένες εργασίες για ένα πείραμα, που σκοπό είχε να ελέγξει τα συστήματα ασφαλείας. Κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει αυτό που ακολούθησε.
Στο πλαίσιο του πειράματος, οι τεχνικοί έκλεισαν τα αυτόματα συστήματα ρύθμισης της ισχύος της τέταρτης μονάδας του σταθμού, καθώς και τα συστήματα ασφαλείας, αφήνοντας ωστόσο τον αντιδραστήρα να λειτουργεί με το 7% της ισχύος του. Στη 01:23 το πρωί, η αλυσιδωτή αντίδραση στον τέταρτο αντιδραστήρα προκάλεσε διαδοχικές εκρήξεις, οι οποίες τίναξαν στον αέρα το ατσάλινο κάλυμμα του αντιδραστήρα, βάρους χιλίων τόνων. Τεράστιες ποσότητες ραδιενεργού υλικού σκορπίστηκε στον αέρα, μέσω του οποίου μεταφέρθηκε στις γύρω περιοχές με ταχείς ρυθμούς.
AP Photo/Volodymyr Repik, File
AP Photo/Igor Kostin
AP Photo/Rainer Klostermeier/str
Το πυρηνικό δυστύχημα, που θεωρείται το χειρότερο στην Ιστορία, μόλυνε τεράστιες περιοχές κυρίως στην Ουκρανία, στη Λευκορωσία και τη Ρωσία. Οι συνέπειες του δυστυχήματος έγιναν επίσης αισθητές σε μεγάλο μέρος της δυτικής Ευρώπης. Από το ατύχημα πέθαναν επιτόπου 2 από τους υπαλλήλους του σταθμού. Τις επόμενες ήμερες 28 πυροσβέστες έχασαν τη ζωή τους από οξύ σύνδρομο ραδιενέργειας.
Στις 28 Απριλίου, σουηδικοί σταθμοί παρατήρησης άρχισαν να καταγράφουν υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας και απαίτησαν μια εξήγηση. Παρότι η σοβιετική κυβέρνηση αποπειράθηκε αρχικώς να συγκαλύψει το γεγονός, αναγκάστηκε να παραδεχθεί ότι υπήρξε ένα «μικρό ατύχημα».
Επί δέκα ημέρες, τα φλεγόμενα πυρηνικά καύσιμα απελευθέρωναν στην ατμόσφαιρα εκατομμύρια ραδιενεργά στοιχεία, σε ποσότητα που αντιστοιχεί σε 200 βόμβες σαν αυτή της Χιροσίμα. Ραδιενεργός σκόνη απλώθηκε πάνω από την Ευρώπη και μέχρι το Βόρειο Πόλο.
Η έκρηξη και οι πυρκαγιές που προέκυψαν απελευθέρωσαν τουλάχιστον το 5% του ραδιενεργού πυρήνα του αντιδραστήρα στο περιβάλλον, σκορπίζοντας στην ατμόσφαιρα ραδιενεργό υλικό, επηρεάζοντας την υγεία εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, με χιλιάδες θανάτους από καρκίνο και λευχαιμία.
Η Επιστημονική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τις Επιπτώσεις της Ατομικής Ακτινοβολίας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, εκτός από περίπου 5.000 καρκίνους του θυρεοειδούς (που είχαν ως αποτέλεσμα 15 θανάτους), «δεν υπάρχουν ενδείξεις για σημαντικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία που να αποδίδονται στην έκθεση σε ακτινοβολία 20 χρόνια μετά το ατύχημα».
Περίπου 350.000 άνθρωποι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους λόγω του ατυχήματος.
AP Photo/Efrem Lukatsky
Το «μυστικό» της ΕΣΣΔ
Σύμφωνα με το BBC, ο πραγματικός αριθμός των θανάτων και των ασθενειών που προκλήθηκαν από το πυρηνικό δυστύχημα αποκρύφτηκε από τη Σοβιετική Ένωση.
Μια αμφιλεγόμενη έκθεση που δημοσιεύθηκε από μέλη της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών δείχνει ότι στα συνεργεία καθαρισμού του Τσερνόμπιλ ενδέχεται να συμμετείχαν έως και 830.000 άτομα. Υπολόγισαν ότι μεταξύ 112.000 και 125.000 από αυτούς - περίπου το 15% - είχαν πεθάνει μέχρι το 2005. Πολλά από τα στοιχεία της έκθεσης, ωστόσο, αμφισβητήθηκαν από επιστήμονες στη Δύση όσον αφορά την επιστημονική τους εγκυρότητα.
Οι ουκρανικές αρχές διατηρούσαν μητρώο των δικών τους πολιτών που επλήγησαν από το τρομερό ατύχημα. Το 2015 υπήρχαν στη βάση δεδομένων 318.988 Ουκρανοί εργάτες καθαρισμού, αν και σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Εθνικού Ερευνητικού Κέντρου Ακτινοθεραπευτικής Ιατρικής της Ουκρανίας, 651.453 εργάτες καθαρισμού εξετάστηκαν για έκθεση σε ακτινοβολία μεταξύ 2003 και 2007. Ένα παρόμοιο μητρώο στη Λευκορωσία κατέγραψε 99.693 εργαζόμενους καθαρισμού, ενώ ένα άλλο μητρώο συμπεριέλαβε 157.086 Ρώσους εργάτες.
Στην Ουκρανία, τα ποσοστά θανάτου μεταξύ αυτών έχουν αυξηθεί από 3,5 σε 17,5 θανάτους ανά 1.000 άτομα μεταξύ 1988 και 2012. Τα ποσοστά αναπηρία μεταξύ εκείνων των εργαζομένων έχουν επίσης εκτοξευθεί. Το 1988, το 68% από αυτούς θεωρούνταν υγιείς, ενώ 26 χρόνια αργότερα μόλις το 5,5% εξακολουθούσε να είναι καλά στην υγεία του. Οι περισσότεροι - 63% - έπασχαν από καρδιαγγειακές και κυκλοφορικές παθήσεις, ενώ το 13% εμφάνισε προβλήματα στο νευρικό σύστημα. Στη Λευκορωσία, 40.049 άνθρωποι φέρεται να είχαν αναπτύξει καρκίνο μέχρι το 2008, μαζί με άλλους 2.833 από τη Ρωσία.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας, ωστόσο, αναφέρει ότι οι μελέτες για την υγεία των ανθρώπων που κλήθηκαν να καθαρίσουν τον σταθμό «απέτυχαν να δείξουν οποιαδήποτε άμεση συσχέτιση μεταξύ της έκθεσής τους στην ακτινοβολία» και του καρκίνου ή άλλων ασθενειών.
AP Photo/Andrew Kravchenko, Pool
Πόλεμος
Την πρώτη ημέρα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, στις 24 Φεβρουαρίου του 2022, στρατεύματα της Μόσχας εισήλθαν από τη Λευκορωσία στη ζώνη αποκλεισμού υψηλής ραδιενέργειας γύρω από το Τσερνόμπιλ και κατέλαβαν τις εγκαταστάσεις του σταθμού, που είναι ανενεργός από το 2000. Έμειναν εκεί για ένα μήνα πριν αποχωρήσουν καταστρέφοντας, σύμφωνα με το Κίεβο, επιστημονικό υλικό.
Σήμερα, ανήμερα της 38ης επετείου από την καταστροφή, ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, προειδοποίησε για τον κίνδυνο πυρηνικού ατυχήματος στον σταθμό της Ζαπορίζια, τον οποίο έχουν καταλάβει οι ρωσικές δυνάμεις.
Ο ρωσικός στρατός έθεσε υπό τον έλεγχό του τον πυρηνικό αυτό σταθμό, που βρίσκεται στη νότια Ουκρανία, σχεδόν αμέσως μετά την εισβολή του στη χώρα. Πριν από την κατάληψή του, ο σταθμός της Ζαπορίζια παρήγαγε το 20% της ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας.
«Έχουν περάσει 785 ημέρες από τότε που οι Ρώσοι τρομοκράτες πήραν όμηρο τον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια», κατήγγειλε σήμερα ο Ζελένσκι στο Χ.
«Εναπόκειται σε όλον τον κόσμο να ασκήσει πίεση στη Ρωσία ώστε να απελευθερωθεί ο σταθμός της Ζαπορίζια και να επιστρέψει στον έλεγχο της Ουκρανίας», πρόσθεσε ο ίδιος, εκτιμώντας ότι «αυτός είναι ο μόνος τρόπος να αποφευχθούν νέες καταστροφές» όπως αυτή του Τσερνόμπιλ.
Με πληροφορίες από BBC, World Nuclear Association, ΑΠΕ-ΜΠΕ
