Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε σήμερα νέα, φιλόδοξη δέσμη μέτρων για την κυκλική οικονομία, ώστε να βοηθήσει τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και τους καταναλωτές να επιτύχουν τη μετάβαση προς μια ισχυρότερη οικονομία, στην οποία οι πόροι θα χρησιμοποιούνται με περισσότερο βιώσιμο τρόπο. Οι προτεινόμενες δράσεις θα συμβάλουν στο «κλείσιμο του κύκλου» ζωής των προϊόντων μέσω περισσότερης ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης, και θα αποφέρουν οφέλη τόσο για το περιβάλλον όσο και για την οικονομία. Τα σχέδια θα στοχεύουν στην μέγιστη αξιοποίηση και χρήση όλων των πρώτων υλών, των προϊόντων και των αποβλήτων, θα εξοικονομούν ενέργεια και θα μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Οι προτάσεις καλύπτουν τον πλήρη κύκλο ζωής: από την παραγωγή και την κατανάλωση μέχρι τη διαχείριση των αποβλήτων και την αγορά δευτερογενών πρώτων υλών. Η μετάβαση αυτή θα υποστηριχθεί οικονομικά με χρηματοδότηση από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμία, 650 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» (το χρηματοδοτικό πρόγραμμα της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία) 5,5 δισ. ευρώ από τα διαρθρωτικά ταμεία για τη διαχείριση αποβλήτων, καθώς και με επενδύσεις στην κυκλική οικονομία σε εθνικό επίπεδο.
Η δέσμη μέτρων καταργεί τις διαχωριστικές γραμμές στην Επιτροπή και συμβάλλει σε ευρύ φάσμα πολιτικών προτεραιοτήτων με την αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος και των περιβαλλοντικών θεμάτων και την παράλληλη προώθηση της δημιουργίας θέσεων απασχόλησης, της οικονομικής ανάπτυξης, των επενδύσεων και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Εκπονήθηκε από μια βασική ομάδα έργου, της οποίας προεδρεύουν από κοινού ο πρώτος Αντιπρόεδρος κ. Frans Timmermans και ο Αντιπρόεδρος κ. Jyrki Katainen σε στενή συνεργασία με τους Επιτρόπους κ. Karmenu Vella και κ. Elzbieta Bienkowska. Πολλοί άλλοι Επίτροποι συμμετείχαν στην προετοιμασία της δέσμης μέτρων και συνέβαλαν στον προσδιορισμό των πλέον αποτελεσματικών εργαλείων, καλύπτοντας ευρύ φάσμα τομέων πολιτικής.
Ο πρώτος Αντιπρόεδρος κ. FransTimmermans, υπεύθυνος για τη βιώσιμη ανάπτυξη, δήλωσε: «Ο πλανήτης και η οικονομία μας δεν μπορούν να επιβιώσουν αν συνεχίσουμε με την ίδια προσέγγιση όσον αφορά τον τρόπο που παίρνουμε τις πρώτες ύλες, παράγουμε προϊόντα, τα χρησιμοποιούμε και τα πετάμε. Πρέπει να διαφυλάσσουμε τους πολύτιμους πόρους και να αξιοποιούμε πλήρως όλη την οικονομική αξία που ενέχουν. Η κυκλική οικονομία έχει να κάνει με τη μείωση των αποβλήτων και την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά έχει να κάνει και με τη ριζική μετατροπή του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί ολόκληρη η οικονομία μας. Επανεξετάζοντας τον τρόπο με τον οποίο παράγουμε, εργαζόμαστε και αγοράζουμε, μπορούμε να δημιουργήσουμε νέες ευκαιρίες και νέες θέσεις εργασίας. Με τη σημερινή δέσμη μέτρων θέτουμε το ολοκληρωμένο πλαίσιο μέσα στο οποίο θα μπορεί να πραγματοποιηθεί αυτή η αλλαγή. Η δέσμη αυτή σκιαγραφεί μια αξιόπιστη και φιλόδοξη διαδικασία για καλύτερη διαχείριση των αποβλήτων στην Ευρώπη με δράσεις στήριξης που καλύπτουν τον πλήρη κύκλο ζωής του προϊόντος. Αυτός ο συνδυασμός έξυπνης νομοθεσίας και κινήτρων σε επίπεδο ΕΕ θα βοηθήσει τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, καθώς και τις εθνικές και τοπικές αρχές, να προωθήσουν τη μετατροπή αυτή».
Ο κ. Jyrki Katainen, Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αρμόδιος για την Απασχόληση, την Ανάπτυξη, τις Επενδύσεις και την Ανταγωνιστικότητα, δήλωσε: «Οι εν λόγω προτάσεις στέλνουν ένα θετικό μήνυμα σε αυτούς που επιθυμούν να επενδύσουν στην κυκλική οικονομία. Σήμερα λέμε ότι η Ευρώπη είναι ο καλύτερος τόπος για την ανάπτυξη βιώσιμων και φιλικών προς το περιβάλλον επιχειρήσεων. Η μετάβαση σε μια πιο κυκλική οικονομία έχει να κάνει με την αναδιαμόρφωση της οικονομίας της αγοράς και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς μας. Αν μπορούμε να είμαστε πιο αποδοτικοί από πλευράς πόρων, και να μειώσουμε την εξάρτησή μας από περιορισμένες πρώτες ύλες, μπορούμε να αναπτύξουμε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Το δυναμικό δημιουργίας θέσεων εργασίας της κυκλικής οικονομίας είναι τεράστιο, και η απαίτηση για καλύτερα, πιο αποδοτικά προϊόντα και υπηρεσίες αυξάνεται με γοργούς ρυθμούς. Θα εξαλείψουμε τα εμπόδια που δεν επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να βελτιώσουν τη χρήση των πόρων και θα ενισχύσουμε την εσωτερική αγορά δευτερογενών πρώτων υλών. Θέλουμε να επιτύχουμε πραγματική πρόοδο και αναμένω με ανυπομονησία στην επιτυχή υλοποίηση αυτού του φιλόδοξου σχεδιασμού, όχι μόνο από κοινού με τα κράτη μέλη, τις περιφέρειες και τους δήμους, αλλά και με τις επιχειρήσεις, τη βιομηχανία και την κοινωνία των πολιτών».
Σχέδιο δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία
Η δέσμη μέτρων για την κυκλική οικονομία δίνει ένα σαφές μήνυμα στους οικονομικούς παράγοντες ότι η ΕΕ χρησιμοποιεί όλα τα διαθέσιμα μέσα για να μετασχηματίσει την οικονομία της, ανοίγοντας τον δρόμο σε νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες και τονώνοντας την ανταγωνιστικότητα. Τα γενικά μέτρα για την αλλαγή του κύκλου ζωής των προϊόντων υπερβαίνουν την περιοριστική επικέντρωση στο στάδιο του τέλους του κύκλου ζωής και υπογραμμίζουν τη σαφή φιλοδοξία της Επιτροπής να μεταμορφώσει την οικονομία της ΕΕ και να επιφέρει αποτελέσματα. Καινοτόμοι και πιο αποτελεσματικοί τρόποι παραγωγής και κατανάλωσης αναμένεται να προκύψουν σταδιακά με τα κίνητρα που παρέχουμε. Η κυκλική οικονομία έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει πολλές θέσεις εργασίας στην Ευρώπη, με την παράλληλη διαφύλαξη των πολύτιμων και ολοένα πιο σπάνιων πόρων, μειώνοντας τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο της χρήσης πόρων και προσδίδοντας νέα αξία στα απόβλητα. Καθορίζονται επίσης τομεακά μέτρα, καθώς και πρότυπα ποιότητας για τις δευτερογενείς πρώτες ύλες. Οι βασικές δράσεις που εγκρίθηκαν σήμερα ή πρόκειται να υλοποιηθούν από την Επιτροπή, κατά την τρέχουσα θητεία της, περιλαμβάνουν:
- Χρηματοδότηση ύψους άνω των 650 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» και 5,5 δισ. ευρώ από τα διαρθρωτικά ταμεία·
- Δράσεις για τη μείωση των απορριμμάτων τροφίμων οι οποίες περιλαμβάνουν μια κοινή μεθοδολογία μέτρησης, βελτιωμένη επισήμανση της ημερομηνίας, και εργαλεία για την επίτευξη του στόχου βιώσιμης ανάπτυξης για μείωση των απορριμμάτων τροφίμων κατά το ήμισυ ως το 2030·
- Ανάπτυξη προτύπων ποιότητας για δευτερογενείς πρώτες ύλες, προκειμένου να αυξηθεί η εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων στην ενιαία αγορά·
- Μέτρα στο πρόγραμμα εργασίας για τον οικολογικό σχεδιασμό 2015-2017 για την προώθηση της επισκευασιμότητας, της ανθεκτικότητας και της ανακυκλωσιμότητας των προϊόντων, πέραν της ενεργειακής απόδοσης·
- Αναθεώρηση του κανονισμού για τα λιπάσματα, προκειμένου να διευκολυνθεί η αναγνώριση των οργανικών και παραγόμενων από απόβλητα λιπασμάτων στην ενιαία αγορά και να υποστηριχθεί ο ρόλος των βιολογικών θρεπτικών συστατικών·
- Στρατηγική για τις πλαστικές ύλες στην κυκλική οικονομία, για την αντιμετώπιση ζητημάτων όσον αφορά την ανακυκλωσιμότητα, τη βιοαποδομησιμότητα, την παρουσία επικίνδυνων ουσιών στα πλαστικά, καθώς και την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης για σημαντική μείωση των θαλάσσιων απορριμμάτων·
- Σειρά δράσεων για την επαναχρησιμοποίηση του νερού, στις οποίες περιλαμβάνεται νομοθετική πρόταση σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις για την επαναχρησιμοποίηση του νερού.
Η ανακοίνωση που εκδόθηκε σήμερα περιλαμβάνει σαφές χρονοδιάγραμμα για τις προτεινόμενες δράσεις και ένα σχέδιο για ένα απλό και αποτελεσματικό πλαίσιο παρακολούθησης της κυκλικής οικονομίας.
Αναθεωρημένες νομοθετικές προτάσεις σχετικά με τα απόβλητα
Η αναθεωρημένη νομοθετική πρόταση σχετικά με τα απόβλητα θέτει σαφείς στόχους για τη μείωση των αποβλήτων και καθιερώνει μια φιλόδοξη και αξιόπιστη μακροπρόθεσμη διαδικασία για τη διαχείριση των αποβλήτων και την ανακύκλωση. Για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική υλοποίησή τους, στη νέα πρόταση οι στόχοι σχετικά με τη μείωση των αποβλήτων συνοδεύονται από συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση των εμποδίων, καθώς και των διαφορετικών συνθηκών στα κράτη μέλη. Στα βασικά στοιχεία της αναθεωρημένης πρότασης για τα απόβλητα περιλαμβάνονται τα
- κοινός στόχος για όλη την ΕΕ για την ανακύκλωση του 65% των αστικών αποβλήτων έως το 2030
- κοινός στόχος για όλη την ΕΕ για την ανακύκλωση του 75% των απορριμμάτων συσκευασίας έως το 2030
- δεσμευτικός στόχος σχετικά με την υγειονομική ταφή για τη μείωση της υγειονομικής ταφής απορριμμάτων στο 10% κατά το μέγιστο όλων των αποβλήτων ως το 2030
- απαγόρευση της υγειονομικής ταφής των χωριστά συλλεγόμενων αποβλήτων
- προώθηση οικονομικών μέσων για την αποθάρρυνση της υγειονομικής ταφής·
- απλοποίηση και βελτίωση των ορισμών και εναρμόνιση των μεθόδων υπολογισμού των ποσοστών ανακύκλωσης σε ολόκληρη την ΕΕ
- συγκεκριμένα μέτρα για την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης και την ενίσχυση της βιομηχανικής "συμβίωσης" (industrial symbiosis) — δηλ., την μετατροπή ενός υποπροϊόντος μιας βιομηχανίας σε πρώτη ύλη μιας άλλης βιομηχανίας·
- οικονομικά κίνητρα για τους παραγωγούς προκειμένου να διαθέτουν "πιο πράσινα" προϊόντα στην αγορά και να στηρίζουν τα προγράμματα ανάκτησης και ανακύκλωσης (π.χ. για συσκευασίες, μπαταρίες, ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό, οχήματα).
Ιστορικό
Τον Δεκέμβριο του 2014, η Επιτροπή αποφάσισε να αποσύρει μια εκκρεμούσα νομοθετική πρόταση σχετικά με τα απόβλητα, στο πλαίσιο του πρώτου προγράμματος εργασίας της Επιτροπής Γιούνκερ. Η Επιτροπή δεσμεύτηκε τότε να χρησιμοποιήσει τις νέες οριζόντιες μεθόδους εργασίας που υιοθέτησε για να παρουσιάσει μια νέα δέσμη μέτρων έως το τέλος του 2015, η οποία θα κάλυπτε όχι μόνο στόχους μείωσης των αποβλήτων, αλλά τον πλήρη οικονομικό κύκλο, με βάση την εμπειρία και την τεχνογνωσία όλων των υπηρεσιών της. Η ολοκληρωμένη δέσμη που εγκρίθηκε σήμερα αποτελείται από ένα σύνολο απτών, φιλόδοξων δράσεων ευρείας εμβέλειας, οι οποίες θα παρουσιαστούν σταδιακά κατά τη διάρκεια της θητείας της Επιτροπής.
Στο πλαίσιο της διαδικασίας εκπόνησης της δέσμης μέτρων για την κυκλική οικονομία, η Επιτροπή διοργάνωσε συνέδριο για την κυκλική οικονομία στις 25 Ιουνίου 2015 στις Βρυξέλλες, στο οποίο συμμετείχαν περίπου 700 ενδιαφερόμενοι. Η συμμετοχή στο συνέδριο αυτό ήταν ανοικτή σε όλους τους φορείς που επιθυμούσαν να συμβάλουν στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής. Το συνέδριο ακολούθησε δημόσια διαβούλευση 12 εβδομάδων, από τις 28 Μαΐου έως τις 20 Αυγούστου 2015, η οποία έλαβε πάνω από 1200 προτάσεις. Επιπλέον, οι Ευρωπαίοι Επίτροποι, τα ιδιαίτερα γραφεία τους και οι υπηρεσίες διενήργησαν εντατικές διαβουλεύσεις σε πνεύμα συνεργασίας με τους κυριότερους ενδιαφερομένους.
Η Επιτροπή ζητεί τώρα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να αξιοποιήσουν αυτές τις σημαντικές προπαρασκευαστικές εργασίες και να δώσουν προτεραιότητα στην έγκριση και την εφαρμογή των σημερινών νομοθετικών προτάσεων. Η δέσμη μέτρων θα παρουσιαστεί άμεσα στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 2 Δεκεμβρίου από τον πρώτο Αντιπρόεδρο κ. Timmermans και τον Αντιπρόεδρο κ. Katainen.
