Το πιο ανησυχητικό στις δημοσκοπήσεις των τελευταίων ημερών δεν είναι τα ποσοστά των κομμάτων – ούτε καν η (μονοθεματική) δεύτερη θέση της κ. Κωνσταντοπούλου. Το πιο επικίνδυνο είναι ότι από τα ευρήματα προκύπτει πως δέκα ακριβώς χρόνια μετά τον εφιάλτη του 2015, οι Έλληνες είναι έτοιμοι να επιστρέψουν στο «γαία πυρί μιχθήτω». Στη λογική «δεν ψηφίζω, καταψηφίζω». Μέσα στη γενική γεωπολιτική αστάθεια, δείχνουν έτοιμοι να επιλέξουν την αστάθεια και για την ίδια τους την πατρίδα.
Στην έρευνα της Alco, το 66% ζητά «άλλη διακυβέρνηση» - χωρίς να γνωρίζουν και (το χειρότερο) χωρίς να ενδιαφέρονται ποια θα είναι αυτή. Αυτό το «χειρότερο» αποδεικνύεται άλλωστε από το γεγονός ότι το 54% των Ελλήνων υποστηρίζουν πως η σταθερότητα διασφαλίζεται με… κυβερνήσεις συνεργασίας. Επιπλέον, το 50% ζητά πρόωρες εκλογές – κάτι που ακόμη και στους πιο δύσκολους καιρούς δεν αποτελούσε επιλογή - και μόνο το 39% εξάντληση της τετραετίας. Το 55% βλέπει τις επόμενες εκλογές ως ευκαιρία για ψήφο διαμαρτυρίας – αδιαφορώντας για το γεγονός ότι η (χωρίς αναμενόμενο εκλογικό αποτέλεσμα κυβερνησιμότητας) ψήφος διαμαρτυρίας οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην αστάθεια. Και το 67% θα ψήφιζε υπέρ της πρόσφατης δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης.
Στην έρευνα της Opinion Poll πάλι, η σταθερότητα είναι σημαντική για το 77,8% των ερωτωμένων, πλην όμως στο δίλημμα των πρόωρων εκλογών το 48,2% λέει όχι, αλλά το 44,9% λέει ναι (που για τα ελληνικά δεδομένα είναι μεγάλο ποσοστό). Την ίδια ώρα, σε παραπλήσια ποσοστά, οι Έλληνες εμφανίζονται μεν δυσαρεστημένοι με την πρόοδο όσον αφορά στην διαλεύκανση της υπόθεσης των Τεμπών, αλλά το 80,7% πιστεύει ότι η αντιπολίτευση εργαλειοποιεί την τραγωδία.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Σίγουρα ότι έχει προκληθεί μια μεγάλη σύγχυση – ακριβώς λόγω της εργαλειοποίησης, καθώς τα κόμματα της αντιπολίτευσης (κυρίως το ΠΑΣΟΚ) δεν κατάλαβαν πως αν κάποιος θα επωφεληθεί είναι ο λαϊκιστής, ο ακραίος, αυτός που διεγείρει τα πάθη και το θυμικό.
Σημαίνουν επίσης όλα αυτά πως η προπαγάνδα ότι τάχα υπάρχει καθυστέρηση στην απονομή Δικαιοσύνης επειδή «έχουν περάσει δύο χρόνια» έχει θριαμβεύσει. Και μάλιστα παρά το γεγονός ότι την ίδια ώρα ένα συντριπτικό ποσοστό των ερωτωμένων έχει πειστεί για την εργαλειοποίηση. Και αυτό με την σειρά του σημαίνει ότι δεν δόθηκε η αναγκαία έμφαση στις χρονοβόρες πλην όμως αναγκαίες διαδικασίες ενώπιον της Δικαιοσύνης.
Και τελικά σημαίνουν πως στη χώρα συντελείται μια πολύ επικίνδυνη μαζική ριζοσπαστικοποίηση, μέσα σε ένα πολύ επικίνδυνο διεθνές περιβάλλον. Και επειδή η ριζοσπαστικοποίηση είναι ένα δένδρο με πολλά κλαδιά, πολύ εύκολα μπορεί να αποδειχθεί πως το πιο ανθεκτικό από τα κλαδιά αυτά είναι η γλώσσα του λαϊκισμού και του μίσους – με ολέθριες πάντα συνέπειες.
Λογοκρισία στην πηγή και ενημέρωση στις ρίζες
Όλα αυτά δεν συνέβησαν τυχαία. Ελάχιστα προβλήθηκε το ζήτημα του τεράστιου όγκου της δικογραφίας και της ανάγκης να μην γίνουν βιαστικές δουλειές. Ούτε ότι η Δίκη για το Μάτι δεν έχει τελειώσει, αν και εκείνη η τραγωδία συνέβη τον Ιούλιο του 2018. Πολύ περισσότερο που η Δίκη για την εξίσου οδυνηρή και εθνική τραγωδία στο Μάτι εξελίχθηκε μέσα στην απόλυτη σιωπή – με ευθύνη και της πολιτικής και της δημοσιογραφίας.
Και κάθε φορά που κάποιος τολμάει να μιλήσει για το χάος που προκαλείται σε όλη την Ευρώπη λόγω των αλλεπάλληλων εκλογικών αναμετρήσεων, των κυβερνήσεων συνεργασίας που πέφτουν η μία μετά την άλλη και της απουσίας Δεδηλωμένης στα κοινοβούλια των ευρωπαϊκών χωρών με κυβερνήσεις μειοψηφίας, συνομιλητές από την αντιπολίτευση (αλλά και δημοσιογράφοι) πετάγονται για μια εύκολη διακοπή: «Δεν μας ενδιαφέρει τι γίνεται στις άλλες χώρες, εδώ τι κάνουμε»! Με την μορφή της προληπτικής λογοκρισίας, που πάντα αποδίδει. Δηλαδή, λογοκρισία στην πηγή και ενημέρωση στις ρίζες. Δηλαδή, το δόγμα «Σοκ και Δέος» σε όλο του το μεγαλείο.
Και όλα αυτά την ώρα που εκτοξεύονται πύραυλοι και πυρηνικές απειλές, συζητείται η παραχώρηση πυρηνικών εργοστασίων στη γειτονιά μας και κανένας πόλεμος δεν τελειώνει – οπότε δεν τελειώνει ούτε η μεταναστευτική κρίση.
Και πάλι το παράδειγμα της Πορτογαλίας
Τα παραδείγματα είναι πολλά, αλλά θα χρησιμοποιήσω το πιο πρόσφατο – αυτό της Πορτογαλίας.
Εκεί, στις 12 Μαρτίου, η κυβέρνηση (μειοψηφίας) έπεσε μετά από πρόταση δυσπιστίας. Την επομένη προκηρύχθηκαν πρόωρες εκλογές για τις 18 Μαΐου. Οι Πορτογάλοι θα πάνε στις κάλπες για τρίτη φορά τα τελευταία τέσσερα χρόνια και για τέταρτη τα τελευταία 5,5 χρόνια – αυτή τη φορά επειδή ο συντηρητικός πρωθυπουργός Λουίς Μοντενέγκρο κατηγορήθηκε για σύγκρουση συμφερόντων, με αφορμή τις δραστηριότητες μιας οικογενειακής επιχείρησης.
Στο διάγγελμά του, ο πρόεδρος Μαρσέλο Ρεμπέλο ντε Σόουζα περιέγραψε τις δραματικές διεθνείς εξελίξεις και υπενθύμισε ότι ενώ η χώρα έναν χρόνο νωρίτερα είχε ξεπεράσει τον φαύλο κύκλο των εκλογικών αναμετρήσεων, είχε ψηφιστεί ο προϋπολογισμός και προετοιμαζόταν για αυτοδιοικητικές εκλογές μετά από έξι μήνες και για προεδρικές τέσσερις μήνες μετά, ξαφνικά προέκυψε ένα πολιτικό πρόβλημα: Δύο προτάσεις δυσπιστίας που απορρίφθηκαν και μία πρόταση εμπιστοσύνης από και προς την κυβέρνηση που επίσης απορρίφθηκε.
Ο πρωθυπουργός Μοντενέγκρο δέχθηκε να συσταθεί μια εξεταστική επιτροπή, με την προϋπόθεση ότι αυτή θα ολοκληρωνόταν σε 15 μέρες, καθώς δεν ήταν δυνατόν ο επικεφαλής της κυβέρνησης να τελεί υπό αμφισβήτηση και ομηρία για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αν η πρόταση αυτή γινόταν δεκτή, τότε ο Μοντενέγκρο θα απέσυρε την πρόταση για ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση.
Οι Σοσιαλιστές δεν δέχθηκαν και τότε - προκειμένου να αποφευχθούν οι πρόωρες εκλογές - ο Μοντενέγκρο υποχώρησε και δέχθηκε εξεταστική επιτροπή διάρκειας 80 ημερών. Αλλά οι Σοσιαλιστές επέμειναν ότι η εξεταστική επιτροπή έπρεπε να διαρκέσει 90 ημέρες. Γι’ αυτό το δεκαήμερο, λοιπόν, οι Πορτογάλοι θα ξαναπάνε στις κάλπες.
Από εκλογές σε εκλογές
Από το 2019, στην Πορτογαλία καμιά κυβέρνηση δεν κατάφερε να ολοκληρώσει την θητεία της – κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά μετά από μισό αιώνα (Δεκέμβριος 1979, Απρίλιος 1980, Οκτώβριος 1980).
Στις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2015, ο συνασπισμός της δεξιάς υπό τον πρώην πρωθυπουργό Πέντρο Πάσους Κοέλιου κέρδισε (χωρίς αυτοδυναμία) και έπεσε μέσα στη Βουλή μετά από δέκα μόλις μέρες. Οι Σοσιαλιστές του Αντόνιο Κόστα, το Κομμουνιστικό Κόμμα και το Μπλόκο της Αριστεράς συνασπίστηκαν και καταψήφισαν το κυβερνητικό πρόγραμμα.
Στις 26 Νοεμβρίου 2015, κυβέρνηση σχημάτισε ο Σοσιαλιστής Αντόνιο Κόστα, στηριζόμενος σε μια ετερόκλητη συμμαχία με το Σοσιαλιστικό Κόμμα να συνάπτει τρεις χωριστές συμφωνίες - με το Μπλόκο της Αριστεράς, το Κομμουνιστικό Κόμμα και τους Πράσινους.
Όλοι αυτοί καταψήφιζαν συχνά τα νομοσχέδια της κυβέρνησης που (υποτίθεται ότι) στήριζαν και αυτά περνούσαν επειδή το κεντροδεξιό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα επέλεγε την οδό της αποχής για να βγαίνουν τα «κουκιά».
Στις εκλογές της 6ης Οκτωβρίου 2019, κέρδισαν οι Σοσιαλιστές του Κόστα με 36% (αλλά πάλι χωρίς αυτοδυναμία), οι Ακροδεξιοί του Chega μπήκαν για πρώτη φορά στη Βουλή και ο Κόστα επανήλθε στους παλιούς του συμμάχους.
Αλλά τον Οκτώβριο του 2021, οι «σύμμαχοι» τον πρόδωσαν καταψηφίζοντας τον προϋπολογισμό. Η χώρα οδηγήθηκε στις πρόωρες εκλογές της 30ής Ιανουαρίου 2022, όταν ο Κόστα έλαβε την πολυπόθητη αυτοδυναμία. Αλλά η Ακροδεξιά εκτοξεύτηκε στην τρίτη θέση!
Στις εκλογές της 30ής Ιανουαρίου 2022 ο Σοσιαλιστής Κόστα έλαβε αυτοδυναμία. Αλλά στις 7 Νοεμβρίου 2023 ο Κόστα παραιτήθηκε εν μέσω σκανδάλων, με την εισαγγελία να ερευνά υπόθεση κατάχρησης δημοσίου χρήματος, διαφθοράς και αθέμιτης επιρροής στο πλαίσιο της έγκρισης συμβάσεων για την εξόρυξη λιθίου και την παραγωγή υδρογόνου. Τότε είχαν συλληφθεί ο διευθυντής του πρωθυπουργικού γραφείου Βίτορ Εσκαρία και ο πρωθυπουργικός σύμβουλος Ντιόγκο Λασέρντα Ματσάντο, ο επιλεγόμενος και «ο καλύτερος φίλος» (του πρωθυπουργού).
Ακολούθησαν οι πρόωρες εκλογές της 10ης Μαρτίου 2024, οπότε στο τιμόνι της χώρας βρέθηκε η κεντροδεξιά κυβέρνηση μειοψηφίας του Λουίς Μοντενέγκρο.
Όχι στο διαζύγιο πολιτών και πολιτικών
Έναν χρόνο μετά, η Πορτογαλία βρίσκεται πάλι ενώπιον πρόωρων εκλογών. Με τον απερχόμενο Πρόεδρο ντε Σόουζα να ζητά κατά τους επόμενους προεκλογικούς μήνες η συζήτηση να μην είναι μονοθεματική, αλλά να υπάρξει ένας ουσιαστικός διάλογος για όλα τα θέματα – οικονομία, φορολογία, παιδεία, υγεία, στέγαση, ανισότητες, ασφάλεια, διαφάνεια, διαφθορά.
Ζήτησε δηλαδή ο Πορτογάλος πρόεδρος μια κανονική προεκλογική περίοδο, που δεν θα είναι μονοθεματική.
Είπε επίσης ότι όλα όσα μέχρι στιγμής έχει πετύχει η Πορτογαλία συνηγορούν υπέρ της πολιτικής σταθερότητας.
«Θα ήταν ασυγχώρητη σπατάλη να μην συζητήσουμε τι απασχολεί τον πορτογαλικό λαό στην καθημερινή του ζωή τώρα και στο μέλλον», υπογράμμισε ο πρόεδρος της Πορτογαλίας. Και συνέχισε, απευθύνοντας έκκληση προς όλους:
«Είναι απαραίτητο να υπάρξει μια σαφής, άμεση, διαφωτιστική, αλλά ήρεμη, αξιοπρεπής, ποιοτική, ανεκτική προεκλογική συζήτηση, με σεβασμό στις διαφορές και τον πλουραλισμό. Μακάρι να ενισχύσει, όχι να αποδυναμώσει, τη Δημοκρατία. Να μην ανοίξουμε ακόμα περισσότερο την πόρτα σε εμπειρίες που ξέρουμε πώς ξεκινούν και ξέρουμε πώς τελειώνουν. Μια συζήτηση που δίνει δύναμη σε όσους έρχονται να μας εκπροσωπήσουν στο Κοινοβούλιο, που δίνει δύναμη σε αυτούς που έρχονται να μας κυβερνήσουν, που δίνει δύναμη στους Πορτογάλους να ελέγχουν τους αντιπροσώπους και τους κυβερνήτες τους, που δίνει δύναμη στη Δημοκρατία και μαζί την ικανότητά της να αντιμετωπίζει και να ξεπερνά κρίσεις. Μόνο η Δημοκρατία έχει αυτήν την δύναμη και όχι η Δικτατορία».
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο Λούις Μάρκες Μέντες, υποψήφιος πρόεδρος από την κεντροδεξιά, ο οποίος δήλωσε ότι η πολιτική κρίση επιδεινώνει «το διαζύγιο μεταξύ πολιτών και πολιτικών».
Ζήτησε και αυτός μια ευρύτερη και όχι μονοθεματική προεκλογική εκστρατεία, διότι, όπως υπογράμμισε, αν αυτή βασιστεί σε «κάποια μεμονωμένα περιστατικά και περιπτωσιολογία, τότε να είστε βέβαιοι ότι θα αυξηθεί η αποχή».
Είπε επίσης ότι η τρέχουσα πολιτική κρίση «δεν είναι καλή για την Δημοκρατία». Και πως ενόψει των πρόωρων εκλογών τα πολιτικά κόμματα «έχουν μόνο μια πραγματική επιλογή: Να μετατρέψουν αυτήν την εκστρατεία σε συζήτηση ιδεών. Εάν όχι, θα ζήσουμε την ίδια καταστροφή με αυτή που ζούμε τις τελευταίες εβδομάδες».
Θα αλλάξουν τα κόμματα την ζωή τους;
Ο κεντροδεξιός Μάρκες Μέντες, πρώην ηγέτης του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (έτσι ονομάζεται η συντηρητική κεντροδεξιά στην Πορτογαλία), υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές του Ιανουαρίου 2026, κατέληξε σε μια παρότρυνση προς όλα τα κόμματα: «Αλλάξτε την ζωή σας»!
Δεν γνωρίζω αν στην Πορτογαλία τα κόμματα θα αλλάξουν τη ζωή τους. Για την Ελλάδα μοιάζει ουτοπικό να περιμένουμε κάτι τέτοιο.
Αλλά ένα είναι βέβαιο – αυτό που έχει υποστηρίξει ο Κικέρωνας, ο οποίος είχε πει:
Όλοι οι λαοί έχουν αρετές και ελαττώματα. Το πρόβλημα των Ελλήνων είναι ότι οι αρετές τους είναι τα ελαττώματά τους: Εγωισμός, παράτολμο πάθος και ιδιοτροπία της στιγμής. Αρετές σε καιρό πολέμου, ελαττώματα σε καιρό ειρήνης.
Δυστυχώς, αυτόν τον καιρό βρισκόμαστε στον αστερισμό της ιδιοτροπίας της στιγμής. Αυτό ακριβώς αποτυπώνεται στις δημοσκοπήσεις. Και πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη…
*Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών ΝΔ, δημοσιογράφος
