Της καταστροφής προηγείτο ζωή, και αυτή επιθυμεί να συνεχίσει παρά τις συνθήκες· μετά την καταστροφή να ενδυναμωθεί και να δημιουργήσει, όπως ο μικρασιατικός ελληνισμός που ξεριζώθηκε αλλά κατάφερε να ορθοποδήσει και από το σκοτάδι να βγει ξανά στο φως μέσω της δημιουργίας.
Τη διαδρομή αυτή του μικρασιατικού ελληνισμού –από τη λάμψη στην καταστροφή, τον ξεριζωμό κι έπειτα στη δημιουργία– είχε ξετυλίξει το Μουσείο Μπενάκη στην επετειακή του έκθεση «Μικρά Ασία: Λάμψη · Καταστροφή · Ξεριζωμός · Δημιουργία» που είχε φιλοξενήσει στο κτίριο επί της οδού Πειραιώς 138, από τον Σεπτέμβριο του 2022 έως τον Φεβρουάριο του 2023, σε συνδιοργάνωση με το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών και στο πλαίσιο εκδηλώσεων των 100 χρόνων, το 2022, από τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Μέρος της επετειακής εκείνης έκθεσης φιλοξενείται στη Λεβέντειο Πινακοθήκη Κύπρου (Λευκωσία), υπό τον τίτλο «Από τη Μικρά Ασία στην Κύπρο: Λάμψη – Καταστροφή – Ξεριζωμός – Δημιουργία». Η έκθεση αναδεικνύει μεν τον πολιτισμό και ξεδιπλώνει το χρονικό του ελληνισμού της Μικράς Ασίας, εμπλουτίζεται δε, με κειμήλια και μαρτυρίες από τους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν και ξεκίνησαν μια νέα ζωή στην Κύπρο.
Λήψη από την έκθεση «Από τη Μικρά Ασία στην Κύπρο: Λάμψη – Καταστροφή – Ξεριζωμός – Δημιουργία». Πηγή φωτ.: Μουσείο Μπενάκη
Την ακμή του ελληνισμού πριν από τους διωγμούς, τη δραματική περίοδο 1919-1923, καθώς και την εγκατάσταση και την ενσωμάτωση των προσφύγων στην Κύπρο αφηγούνται και ζωντανεύουν περισσότερα από 500 εκθέματα και φωτογραφίες. Όσο για το αφηγηματικό ταξίδι στην έκθεση, εκκινεί με τη λάμψη του ελληνισμού της Μικράς Ασίας (πρώτη ενότητα) από την Ιωνία και τα δυτικά παράλια, προχωρά στην Καππαδοκία και στις νότιες επαρχίες, συνεχίζει διασχίζοντας τον Πόντο για να επιστρέψει προς δυσμάς, γύρω από την Κωνσταντινούπολη, και να καταλήξει στην Ανατολική Θράκη.
Την εποχή ακμής διαδέχονται η περίοδος των διωγμών, του τέλους του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και των συνθηκών, η περίοδος της ελληνικής απόβασης στη Σμύρνη και της Μικρασιατικής Εκστρατείας, η Καταστροφή του 1922 και η έξοδος των προσφύγων (δεύτερη ενότητα). Η τρίτη και τελευταία ενότητα της έκθεσης εστιάζει στην εγκατάσταση και στην ενσωμάτωση των εκπατρισμένων στην Κύπρο.
Λήψη από την έκθεση «Από τη Μικρά Ασία στην Κύπρο: Λάμψη – Καταστροφή – Ξεριζωμός – Δημιουργία». Πηγή φωτ.: Μουσείο Μπενάκη
Το χρονικό αυτό περιγράφεται μέσα από εικόνες και σπάνια εκκλησιαστικά κειμήλια, ενδυμασίες, κοσμήματα, χειροτεχνήματα, προσωπικά αντικείμενα, χάρτες, φωτογραφίες, αρχειακό και κινηματογραφικό υλικό, εφημερίδες, επιστολές, κάρτες και πολλά άλλα τεκμήρια. Την αφήγηση συμπληρώνουν αποσπάσματα από προσωπικές μαρτυρίες και μνήμες, ζωντανεύοντας τις εικόνες και τα «σιωπηλά» αντικείμενα.
Διότι οι μαρτυρίες είναι ενδεικτικές του ψυχισμού των προσφύγων, ενωμένες εκφράζουν το συλλογικό τραύμα, μεταξλυ άλλων πραγματεύονται την έννοια της πατρίδας: τι είναι πατρίδα για τους ξεριζωμένους της Μικράς Ασίας, τι συμβολίζουν όσα έβαλαν βιαστικά σε έναν μπόγο. Κάνοντάς μας να αναλογιστούμε τι είναι για εμάς πατρίδα, είτε είμαστε ξεριζωμένοι, είτε όχι.
Για ποιο λόγο να διοργανώνονται τέτοιες εκθέσεις. Η επετειακή στο Μουσείο Μπενάκη εδράζεται στη λειτουργία της μνήμης, συμπεριλαμβανομένης της συλλογικής. Η Ιστορία περιλαμβάνει τη μνήμη κι η μνήμη είναι αναγκαία για να μην επέλθει η λήθη.
Λήψη από την έκθεση «Από τη Μικρά Ασία στην Κύπρο: Λάμψη – Καταστροφή – Ξεριζωμός – Δημιουργία». Πηγή φωτ.: Μουσείο Μπενάκη
«Η μνήμη που δεν χάνεται μπολιάζει το μέλλον. Γίνεται δύναμη. Στα δύσκολα ο καθένας από εμάς βρίσκει από εκεί το κουράγιο να συνεχίσει, κοιτάζοντας με αισιοδοξία το μέλλον – κρατώντας όμως πάντα μέσα του, πολύτιμη παρακαταθήκη, τη μαρτυρία του χτες», όπως σημείωσε – μεταξύ άλλων – ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, κατά τον χαιρετισμό του στα εγκαίνια της έκθεσης.
Η έκθεση συνδιοργανώνεται από το Μουσείο Μπενάκη και τη Λεβέντειο Πινακοθήκη Κύπρου, με τη στήριξη του Συνδέσμου Φίλων Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου και Λεβεντείου Πινακοθήκης, και του Δήμου Λευκωσίας. Την έκθεση επιμελούνται η επιμελήτρια της Ελληνικής Συλλογής της Λεβεντείου Πινακοθήκης, Εβίτα Αράπογλου και η Δέσποινα Χριστοφίδου, βοηθός επιμελήτριας της Λεβεντείου Πινακοθήκης.
Πηγή φωτ.: Μουσείο Μπενάκη
Από τη Μικρά Ασία στην Κύπρο: Λάμψη – Καταστροφή – Ξεριζωμός – Δημιουργία, Αίθουσα Προσωρινών Εκθέσεων στο ισόγειο της Λεβεντείου Πινακοθήκης. Έως τις 3 Μαρτίου 2024.
Κεντρική φωτ.: Η Σμύρνη καίγεται, 14 Σεπτεμβρίου 1922. Συλλογή Λουκά Π. Χριστοδούλου. Πηγή: Μουσείο Μπενάκη.
