Όσοι κατοικούμε στα νότια της πρωτεύουσας, περηφανευόμαστε για ένα κάστρο που αντιστέκεται στον χρόνο. Από την όψη του κιόλας θα έλεγε κανείς πως το Μουσείο Μπενάκη Παιχνιδιών στο Παλαιό Φάληρο, υπερασπίζεται όχι μόνο την παιδική ηλικία, αλλά και τη μικρή κλίμακα, μια διάσταση που δεν υπερβαίνει τα «ανθρώπινα». Το παιχνίδι, ακόμη και το ψηφιακό, βρίσκεται στο χέρι του ανθρώπου, γίνεται παρακολούθημά του, ένας κόσμος που επεκτείνει τη συνείδηση, ενώ μπορεί και πάλι, να τον κάνει παιδί.
Ένα τέτοιο παιχνίδι, χειροποίητο και με ιστορία περίπου 80 χρόνων, αναμένεται τα φετινά Χριστούγεννα να μετατρέψει το μουσείο στο Φάληρο σε πολικό αστέρι. Πρόκειται για ένα κουκλόσπιτο που χτίστηκε τον περασμένο αιώνα μέσα σε συνθήκες πολεμικές. Το 1940 η Έλλη Σολομωνίδου ήταν 9 ετών όταν της έδωσε η μητέρα της ένα τραπέζι και μία καρέκλα μινιατούρες, με την προτροπή να φτιάξει και τα υπόλοιπα έπιπλα για το δωμάτιο της κούκλας της, ώστε να απασχοληθεί δημιουργικά. Αυτή η διέξοδος έβγαλε γερές ρίζες και το δωμάτιο της κούκλας μετατράπηκε σταδιακά σε κουκλόσπιτο στεγασμένο στο έπιπλο-βιβλιοθήκη.
Τη δημιουργό του μοναδικού κουκλόσπιτου γνωρίζουμε ως σκιτσογράφο στην «Καθημερινή», ήδη από τα χρόνια της Ελένης Βλάχου. Στη μελάνη της καταγράφηκε μισός αιώνας πολιτιστικής ζωής στην Αθήνα, την περίοδο που δεν υπήρχε κινητό στα χέρια των θεατών και η πληροφορία ήταν έντυπη. Δίπλα σε αυτήν την καταγραφή, η Έλλη Σολομωνίδου - Μπαλάνου έστηνε μακριά από τα φώτα της σκηνής, το δικό της «σπιτικό» για χάρη της οικογένειας Ντε Γκωλ∙ πρόσωπα αγέραστα που τη συντρόφευαν στα δωμάτια του παιχνιδιού και μεγάλωναν μαζί με τη δική της οικογένεια.
H Έλλη Σολομωνίδου - Μπαλάνου στο φακό της Μαίρης Βέργου
Αυτό το προσωπικό καλλιτεχνικό αποτύπωμα που κλείνει μια εποχή και γεφυρώνει τη φαντασία με την πραγματικότητα, μεταφέρει στις σελίδες του ένα βιβλίο έξω από τα συνήθη. Την ιστορία των Ντε Γκωλ και κάθε γωνιάς από τα δωμάτια, μαζί με μινιατούρες όσο και ευφάνταστες λύσεις οι οποίες δεν έχουν τίποτε να ζηλέψουν από μνημειακά σε διάσταση αντικείμενα τέχνης, μεγεθύνουν φωτογραφίες που βάζουν τον θεατή κυριολεκτικά μέσα στο κουκλόσπιτο. Την εικόνα συνοδεύει η αφήγηση της Έλλης Σολομωνίδου – Μπαλάνου, όπως την καταγράφει ο Νίκος Βατόπουλος.
Η πρώτη επίσημη παρουσίαση του κουκλόσπιτου και της έκδοσης έγινε στο Μουσείο Μπενάκη Παιχνιδιών το απόγευμα της Τετάρτης (6/11) κι ο πολύτιμος αθηναιογράφος μίλησε για το πρωτότυπο εγχείρημα, χαρακτηρίζοντάς το «ανοιχτό project, ένα έργο εν προόδω».
«Δύσκολα διανοείται κανείς περί τίνος πρόκειται. Δεν μιλάμε για το χόμπι ενός ανθρώπου, είναι μια παράλληλη βιογράφηση» εξήγησε και επέκτεινε τη σημασία του στους ψηφιακούς χρόνους: «το έργο αυτό είναι σημαντικό, πέρα από την ομορφιά και το παιγνιώδες στοιχείο που σίγουρα διαθέτει. Θεωρώ ότι, καθώς είναι δημιουργία της Έλλης, είναι ένα συμπύκνωμα του αστικού πολιτισμού που έχει χαθεί. Η Έλλη Σολομωνίδου Μπαλάνου είναι φορέας πολιτισμού, όχι μόνο του 20 αι,. τον οποίο ξεζούμιξε, τον ένιωσε, τον στράγγιξε, αλλά ακόμη και των προηγούμενων γενεών. Φορέας λοιπόν, η ίδια ενός πολιτισμού πολύτιμου για την αυτογνωσία μας και ενός πολιτισμού, ο οποίος στο πρόσωπό της συναιρείται μέσα από πολλούς παραποτάμους - της Σμύρνης, της Κωνσταντινούπολης, του Ελληνισμού ευρύτερα -, στην αστική εκδοχή του».
Κι αλλού πάλι, αναφερόμενος στα «σκίτσα της Έλλης στην εφημερίδα, αμέσως γυρνάει η σκέψη στον ρόλο των εφημερίδων, στο πόσο πολύ έχει μεταβληθεί τα τελευταία χρόνια. Τουλάχιστον στη διάρκεια της δικής μου διαδρομής έχει γίνει κοσμογονία! Και σκέφτομαι πώς θα είναι η ενημέρωση το 2050, που είναι αύριο, και πώς ήταν το 2005 – δεν λέω το 1960. Το 2005 υπήρχε βεβαίως το διαδίκτυο, αλλά όχι τα κοινωνικά δίκτυα. Αντιλαμβάνεστε ότι μιλάμε για αλλαγές ταχύτατες, που διαμορφώνουν συμπεριφορές».
Όσοι δεν πέρασαν το κατώφλι του μουσείου, έχουν τη δυνατότητα να δουν και να μάθουν από τη δημιουργό του κουκλόσπιτου και τους συντελεστές της έκδοσης στον «Σύλλογο των Αθηναίων» (Κέκροπος 10, Πλάκα) την Τετάρτη 27 Νοεμβρίου στις 18:30.
Μαζί με τον Νίκο Βατόπουλο, θα μιλήσουν στο εντευκτήριο ο πρόεδρος του συλλόγου Ελευθέριος Σκιαδάς και η εκδότρια Μαρία Κοκκίνου, χάρις στην οποία ξεκίνησε η ιδέα του βιβλίου το οποίο κυκλοφορούν από κοινού το Μπενάκη και οι εκδόσεις «Πρώτη Ύλη» με τη χορηγία της Τράπεζας της Ελλάδος. Όσοι πάλι ζούμε στα νότια, μπορούμε να απολαμβάνουμε συχνά τις ξεναγήσεις της επιμελήτριας στο Μουσείο Παιχνιδιών, Μαίρης Βέργου, που είναι αληθινή πυργοδέσποινα. Για τις φωτογραφίες από τον χώρο της εκδήλωσης την ευχαριστούμε θερμά.
Σχετικά με το Μουσείο Μπενάκη Παιχνιδιών, με πυρήνα τη συλλογή της Μαρίας Αργυριάδη, που συγκαταλέγεται στις δέκα καλύτερες της Ευρώπης, παρουσιάζει παιχνίδια, βιβλία, έντυπα, ρουχισμό και αντικείμενα της παιδικής ηλικίας από όλον τον κόσμο. Το μουσείο εγκαινιάστηκε στις 21 Οκτωβρίου 2017.
