Στη μακρά λίστα των φορέων που τίμησε η Ακαδημία για τη χρονιά που μας πέρασε, ξεχωρίζουμε τη διαδικτυακή «Αγιορειτική Βιβλιοθήκη». Το μεγάλο έργο της συλλογής όλων των δεδομένων του Όρους δεν είναι πρόσφατη υπόθεση. Εδώ και χρόνια, αθόρυβα αλλά συστηματικά, ξεκίνησε με την ευλογία του γέροντα Αιμιλιανού και συνεχίζεται υπό την ευθύνη του γέροντα Ιουστίνου, φέροντας την υπογραφή της Ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας Αγίου Όρους. Η βιβλιοθήκη δεν είναι απλώς μία συλλογή ψηφιοποιημένων αρχείων· είναι ένας ζωντανός θησαυρός που αναδεικνύει την πνευματική κληρονομιά του Άθω, μετατρέποντάς την σε εργαλείο ανοιχτό σε κάθε ενδιαφερόμενο.
Όσους ξενίζει το γεγονός ότι μονάζοντες αγιορείτες έφεραν στον Άθω την ψηφιακή πραγματικότητα, ας λάβουν υπόψη ότι η μεταφορά γνώσης και πνευματικότητας μέσα στους αιώνες αποτελούσε κεντρικό άξονα της μοναστηριακής ζωής. Οι αγιορείτες μοναχοί, ως αφοσιωμένοι αντιγραφείς, εργάζονται με ζήλο για τη διάσωση και διάδοση κειμένων που μαρτυρούν την πνευματική και θεολογική παράδοση. Με την πρόοδο της τεχνολογίας, αυτή η προσπάθεια απόκτησε νέα εργαλεία.
Η ψηφιοποίηση των βιβλίων και άλλων πολύτιμων στοιχείων της αγιορείτικης ζωής, όχι μόνο διασφαλίζει τη μακροχρόνια διατήρησή τους, αλλά επιτρέπει και την παγκόσμια διάδοσή τους μέσω του διαδικτύου.
Ιβάν Αϊβαζόφσκι (1817-1900), Η μονή Παντοκράτορος και η Σκήτη Προφήτη Ηλία, 1852 (λάδι σε καμβά, 120×188 εκ.), Πετρούπολη, Κρατικό Ρωσικό Μουσείο
Η «Αγιορειτική Βιβλιοθήκη» περιλαμβάνει κείμενα, τόσο από Έλληνες όσο και από ξένους μελετητές, τα οποία καλύπτουν πλήθος πτυχών της αθωνικής πνευματικότητας. Πέρα από την ψηφιακή συλλογή βιβλίων και άρθρων σχετικών με το Όρος, το αποθετήριο εμπλουτίζεται με Αγιορειτική Πινακοθήκη (έργα τέχνης από Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες εμπνευσμένα από την αγιορείτικη παράδοση), Ταινιοθήκη και Φωτοθήκη (οπτικοακουστικό υλικό που καταγράφει την καθημερινότητα και την πνευματική ζωή στο Άγιον Όρος), Ηχοθήκη (Ψαλμωδίες και ήχοι που αποτυπώνουν την πνευματική ατμόσφαιρα του Όρους), Χαρτοθήκη και Βοτανοθήκη (Χάρτες και φυσιογνωστικές μελέτες που συνδέουν το πνευματικό με το φυσικό περιβάλλον του Άθω).
Ο κόσμος της Τέχνης οφείλει πολλά στον Γέροντα Ιουστίνο. Ένας από τους βασικούς πυλώνες της Αγιορειτικής Πινακοθήκης, είναι η ανάδειξη της Αγιορειτικής Χαρακτικής που μεγαλούργησε στα αγιορείτικα εργαστήρια εκτύπωσης των εικόνων, τα λεγόμενα σταμπαδούρικα (έχει γράψει σχετικά ο Καθηγητής Δημ. Παυλόπουλος). Μέσα σε δύο αιώνες, οι μοναχοί του Όρους παρήγαγαν περίπου 1.000 χαλκογραφικά θέματα και χιλιάδες εκτυπώματα. Εκατό χάλκινες μήτρες και εκατοντάδες χάρτινες εικόνες διασώθηκαν στην Πινακοθήκη, καθιστώντας την τη μεγαλύτερη συλλογή του είδους. Κάθε χαλκογραφία, μια σφραγίδα της τέχνης που γεννήθηκε στο Όρος και αντήχησε στον νεοελληνικό εικαστικό πολιτισμό.
Η Χαρτοθήκη, από την άλλη, φέρνει τη «γεωγραφία της πνευματικότητας» στο προσκήνιο. Στα πρώτα βήματά της, συνεργάστηκε με την Εθνική Χαρτοθήκη και εξέχοντες επιστήμονες όπως ο Ευάγγελος Λιβιεράτος. Χάρτες που αφηγούνται ιστορίες αιώνων εκτέθηκαν και εκδόθηκαν, ανοίγοντας ένα νέο πεδίο έρευνας. Και βέβαια η Βιβλιοθήκη, ο πυρήνας του εγχειρήματος, συγκεντρώνει κάθε σύγγραμμα που έχει γραφτεί για το Όρος, με την άοκνη φροντίδα του ιερομόναχου Νήφωνα. Ένα πολύγλωσσο εργαλείο μελέτης που λειτουργεί ως «ανοιχτό πανεπιστήμιο».
Σταύρος Μπαλτογιάννης, Ο άγιος Παΐσιος στη μονή Στομίου της Κόνιτσας (τέμπερα, 50x70 εκ.)
Όλα αυτά είναι διαθέσιμα σε ελεύθερη πρόσβαση, επιτρέποντας τη σύνδεση του κοινού με τη μοναστηριακή κληρονομιά. Η ψηφιοποίηση αυτή αποδεικνύει πως η μοναστηριακή παράδοση δεν είναι στατική ούτε περιορίζεται στο παρελθόν. Δεν είναι απολίθωμα αλλά ζωντανός οργανισμός. Ότι οι ρίζες μπορούν να φτάσουν μακριά, χρησιμοποιώντας γόνιμα το έδαφος της ψηφιακής εποχής. Μια γέφυρα που ενώνει το παρελθόν με το παρόν, το Άγιον Όρος με τον κόσμο.
Γνωρίστε την «Αγιορειτική Βιβλιοθήκη» εδώ.
Αρχική φωτογραφία: Έργο του Μάρκου Καμπάνη ο οποίος έχει συμβάλει στην προσπάθεια προβολής και μελέτης της αγιορείτικης χαρακτικής, καθώς και των ζωγράφων των οποίων το έργο σχετίζεται με το Άγιον Όρος, όπως ο Σπύρος Παπαλουκάς.
