Η ματιά μας, το πώς ερμηνεύουμε τον κόσμο, μας κάνει να διαφέρουμε. Ομοίως στη ζωγραφική, το πώς βλέπει και μεταφέρει ο καλλιτέχνης στο τελάρο το περιβάλλον του, ξεχωρίζει την ερμηνεία και τη ζωγραφική του φόρμα από τους ομότεχνούς του. Η ματιά τους διαφέρει· η εις βάθους και παρατεταμένη του Παναγιώτη Τέτση (Ύδρα, 1925 - Αθήνα, 2016) «αγκάλιαζε» το περιβάλλον του και το μετουσίωνε εικαστικά. Σαν να ρουφούσε με το βλέμμα του τα θέματα που θα ένδυαν τα έργα του, δίνοντας έμφαση στο φως και το χρώμα που έμελλαν να γίνουν οι βασικοί πυλώνες της συνθετικής αντίληψης που διατρέχει το σύνολο της δουλειάς του, καθιστώντας τον μοναδικό και απόλυτα αναγνωρίσιμο στην ιστορία της ελληνικής τέχνης.
Τι ήθελε να εκφράσει; «Θέλω να εκφράσω τον τόπο μου. Εδώ έχω γεννηθεί, εδώ έχω μεγαλώσει. Τα μάτια μου το φως που χύνεται στον ελληνικό χώρο αντικρίζουν όλα αυτά τα χρόνια», διαβάζουμε σε έναν από τους τοίχους της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσέιο Αλέξανδρου Σούτσου (ΕΠΜΑΣ) όπου φιλοξενείται αναδρομική έκθεση του Τέτση με αφορμή την επέτειο ενός αιώνα από τη γέννηση του ζωγράφου, χαράκτη, δάσκαλου, ακαδημαϊκού, ο οποίος είχε διατελέσει Πρόεδρος της Καλλιτεχνικής Επιτροπής και Πρόεδρος του ΔΣ της Εθνικής Πινακοθήκης, και είχε επίσης υπάρξει ένας από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες που με το έργο και τη διδασκαλία τους διαμόρφωσαν την ελληνική μεταπολεμική ζωγραφική.
Υπό τον τίτλο «Παναγιώτης Τέτσης, Η εμμονή του βλέμματος», η έκθεση αποτελείται από περίπου 160 έργα –τα περισσότερα πίνακες ζωγραφικής, χαρακτικά, ακουαρέλες και παστέλ– που προβάλλουν την «εμμονική» του ματιά, αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές της καλλιτεχνικής του παραγωγής και τεχνοτροπίας και εμβυθίζουν τη δική μας ματιά στη δική του θέαση. Ειδεμή στην ομορφιά με την οποία το φως χαϊδεύει την πλάση καλώντας τον καλλιτέχνη να «παίξει» με τον συνδυασμό των χρωμάτων προκειμένου να αποτυπώσει εκείνο που σε λίγο δεν θα υπήρχε· καθώς, μέσω της ζωγραφικής θα είχε κατορθώσει να κρατήσει στη μνήμη εκείνο που διολίσθαινε προς την άμεση φθορά του χρόνου.
Από τα πιο γνώριμα έργα του, η «Λαϊκή αγορά» και η «Ύδρα» αποτελούν μια εισαγωγή για τον επισκέπτη της έκθεσης στον κόσμο του Π. Τέτση. Ακολουθεί μια κατάδυση στο έργο του με θεματικές ομάδες, οι οποίες δεν χαρακτηρίζονται από μια χρονολογική συνέχεια αλλά διαδέχονται η μία την άλλη προκειμένου να αποκαλύψουν στον θεατή το εικαστικό ιδίωμα του καλλιτέχνη, τον τρόπο με τον οποίο παρατηρεί τον κόσμο γύρω του και τον μετουσιώνει σε έργο τέχνης, πίνακα, χαρακτικό, υδατογραφία, παστέλ.
Τέτσης Παναγιώτης, «Λαϊκή αγορά» (1979 - 1982), Τέμπερα σε μουσαμά, 249 x 405 εκ. Δωρεά του καλλιτέχνη, Π.9961. Πηγή φωτ.: ΕΠΜΑΣ
Τυγχάνει, οι θεματικές ενότητες, πολλές φορές, να συμπίπτουν και με τις χρονολογικές. Αυτό, διότι, για μεγάλα χρονικά διαστήματα, που διαρκούν και τέσσερα αν όχι περισσότερα χρόνια, μελετάει, σχεδόν εμμονικά, ένα συγκεκριμένο θέμα. Δημιουργούνται «σειρές», «ενότητες», όπως οι ποδοσφαιριστές, οι κήποι, οι μπαλκονόπορτες, οι καρέκλες, τα ναυπηγεία, τα τοπία της Σίφνου, η λαϊκή αγορά, τα τραπέζια, τα τοπία της Ύδρας, οι βάρκες, οι θάλασσες, τα πορτραίτα των φίλων, οι νεκρές φύσεις, τα πεύκα και τα βράχια της Ύδρας.
Οι ζωγραφικές αυτές σειρές πλαισιώνονται και με άλλα μέσα, όπως μελάνια, χαρακτικά, ακουαρέλες γιατί θεωρεί ότι πρόκειται για συγκοινωνούντα δοχεία και με τον τρόπο αυτό του δίνεται η δυνατότητα να δει το αποτέλεσμα στο οποίο θέλει να καταλήξει από πολλές οπτικές γωνίες.
Λήψη της αναδρομικής έκθεσης του Π. Τέτση στην Εθνική Πινακοθήκη. @Γιώργος Μυλωνάς
Συγκρατώ τη δύναμη του χρώματος παρακινούμενη από την άφθαστη δύναμη του φωτός, όπως στο ζωγραφικό του έργο για το ηλιοβασίλεμα στη Σίφνο, αλλά και σε εκείνα με τα καΐκια όπου το φως είναι υπαίτιο για τις αποχρώσεις του μπλε και πράσινου χρώματος.
Λήψη της αναδρομικής έκθεσης του Π. Τέτση στην Εθνική Πινακοθήκη. @Νεκταρία Μαραγιάννη
Οι θάλασσες έχουν επίσης δυναμική. «Από το σπίτι μου στην Ύδρα αγνάντευα συνεχώς τη θάλασσα. Μπορώ να καταλάβω ανά πάσα στιγμή και ας βρίσκομαι στο κέντρο της Αθήνας, ανάλογα με το πώς είναι ο καιρός και το πώς φυσά ο άνεμος, τι είδους απόχρωση μπορεί να έχει εκείνη την ώρα το νερό…», διαβάζουμε τις λέξεις του Τέτση που συνοδεύουν την αντίστοιχη ενότητα.
Λήψη της αναδρομικής έκθεσης του Π. Τέτση στην Εθνική Πινακοθήκη. @Νεκταρία Μαραγιάννη
Τα ζωγραφικά του σχετικά με το άστυ κεντρίζουν επίσης τη ματιά. Όπως διαβάζουμε, το σπίτι και το ατελιέ του επί της οδού Ξενοκράτους, αποτέλεσε την αφετηρία για τη μελέτη του αττικού φωτός. Δημιούργησε «παιχνίδια με το φως» όπως τιτλοφορείται η αντίστοιχη ενότητα στην οποία απαθανατίζεται και το εσωτερικό. Ξεκίνησε να ασχολείται με αυτό γύρω στο 1960. Η μπαλκονόπορτα του εργαστηρίου του, το τραπέζι, μια καρέκλα, η σκάλα για τις εργασίες ή οποιοδήποτε απλό, καθημερινό αντικείμενο βρίσκεται στο ατελιέ του, όπως το λούζει το φως, αναδεικνύει όλη την ομορφιά του. Λίγο αργότερα, μεταξύ 1985-1989, το τραπέζι αποκτά αυτονομία και καταλαμβάνει τη ζωγραφική επιφάνεια, στην οποία ζώνες φωτός και σκιάς δημιουργούν έντονες αντιθέσεις.
Τέτσης Παναγιώτης, «Μπαλκονόπορτα», (1961), Λάδι σε ξύλο, 172 x 99 εκ. Δωρεά του καλλιτέχνη, Π.9950. Πηγή φωτ.: ΕΠΜΑΣ
Η αναφορά για «τα ωραία της φύσης» δεν θα μπορούσε να απουσιάσει καθότι αφορά στην ομορφιά των μικρών και περιορισμένης διαρκείας ζωής που χάνονται πολύ γρήγορα, όπως τα λουλούδια και τα φρούτα. Με τα λόγια του Τέτση: «Ατυχώς, η φρεσκάδα και το σφρίγος έχουν διάρκεια με όριο, και πρώτα είναι τα λουλούδια που την χάνουν. Έτσι οι ανθοδέσμες των φύλλων έγιναν αιτία ή με εξανάγκασαν να τολμήσω να παρατείνω, αν μπορούσα, την ομορφιά αυτή με τα χρώματά μου…».
Ομορφιά έχουν και οι άνθρωποι, κι είναι ευτύχημα οι άνθρωποι να μιλούν όμορφα και με σεβασμό για άλλους ανθρώπους. «Τα ωραία της φύσης» παρουσιάζονται στον ίδιο χώρο όπου προβάλλεται βίντεο που αφορά στο έργο του Τέτση μέσα από τη ματιά ομότεχνών του και σε πλησίον χώρο εκτίθενται κολάζ αποτελούμενο από φωτογραφίες του Τέτση επί το έργον καθώς και άλλους ανθρώπους (παρακάτω φωτ.). Σαν μία υπενθύμιση ότι οι άνθρωποι –εν προκειμένω οι καλλιτέχνες– ζυμώνονται μέσα από την τριβή τους με την Τέχνη τους, καθώς και με τη συναναστροφή με τους άλλους ανθρώπους. Το έργο των καλλιτεχνών σαφώς «ζει» μέσα από μουσεία και αίθουσες τέχνης, ζει επίσης μέσα από τη ματιά των ανθρώπων που τα παρατηρούν.
@Νεκταρία Μαραγιάννη
Η πλειοψηφία των έργων της έκθεσης «Παναγιώτης Τέτσης, Η εμμονή του βλέμματος», προέρχεται από τη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης, στην οποία περιήλθαν έπειτα από δωρεές που πραγματοποίησε ο καλλιτέχνης μεταξύ των ετών 1997 και 2015, ενώ 64 από τα εκτιθέμενα έργα ανήκουν σε ιδιωτικές ή θεσμικές συλλογές.
Λήψη της αναδρομικής έκθεσης του Π. Τέτση στην Εθνική Πινακοθήκη. @Γιώργος Μυλωνάς
Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, χώροε των περιοδικών εκθέσεων, αίθουσα «Ίδρυμα Αντώνιος Ε. Κομνηνός». Διεύθυνση: Συραγώ Τσιάρα, επιμέλεια έκθεσης: Έφη Αγαθονίκου, αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Christine Longuépée, οπτική Ταυτότητα: Θύμιος Πρεσβύτης. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 31 Οκτωβρίου 2025
Κεντρική φωτ.: Τέτσης Παναγιώτης, «Το ηλιοβασίλεμα», Λάδι σε μουσαμά, 90 x 202 εκ. Δωρεά του καλλιτέχνη, Π.13316. Πηγή φωτ.: ΕΠΜΑΣ
