Με την τραγωδία του Ευριπίδη, «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι» σηκώνουν αυλαία τα φετινά Επιδαύρια. Η τραγωδία ανεβαίνει σε παγκόσμια πρεμιέρα στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου στις 5 και 6 Ιουλίου (21:00), υπό τη σκηνοθετική ματιά του διεθνούς αναγνωρισμένου Ρώσου σκηνοθέτη Τιμοφέι Κουλιάμπιν, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου. Η ανάθεση της σκηνοθεσίας στον Κουλιάμπιν γίνεται στο πνεύμα της εξωστρέφειας που επιδιώκεται συστηματικά τα τελευταία χρόνια από την Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, Κατερίνα Ευαγγελάτου, ώστε διακεκριμένοι ξένοι δημιουργοί σκηνοθετούν στην Επίδαυρο Έλληνες και Ελληνίδες ηθοποιούς, προσεγγίζοντας τα αρχαία κείμενα με νέα οπτική.
Αυτό που ενδιαφέρει τον σκηνοθέτη περισσότερο είναι ότι το κεντρικό θέμα του έργου είναι ο πόλεμος. Όπως ο ίδιος είχε δηλώσει, «στην παράσταση δεν βλέπουμε τον πόλεμο επί σκηνής, δεν βλέπουμε πολεμιστές ή στρατεύματα. Το μέρος πολιορκείται, αλλά ο πόλεμος δεν είναι εκεί. Κι εδώ εντοπίζεται η ρίζα του προβλήματος, στο γεγονός ότι δεν τίθεται η ερώτηση ''Πρέπει να ξεκινήσουμε τον πόλεμο;'' αλλά τον θεωρούμε δεδομένο. 'Ο πόλεμος αποτελεί κανονική συνθήκη… είναι μέρος της ζωής μας». Κι αυτό είναι, σύμφωνα με τον Τιμοφέι Κουλιάμπιν, ακόμη χειρότερο από το τίμημα που πρέπει να πληρώσουμε, από τις συνέπειες που προκαλεί μια στρατιωτική σύγκρουση.
Ο Ευριπίδης, απομακρυσμένος από την Αθήνα, γράφει ένα έργο έντονα αντιπολεμικό. Σε αυτό το κλίμα επιμένει και ο Κουλιάμπιν, που θεωρεί ότι ο πόλεμος δεν μπορεί να είναι αποδεκτός. Δεν θα έπρεπε να υφίσταται με καμία μορφή και για κανένα λόγο. Είναι κάτι το οποίο δεν πρέπει να συμβαίνει, αλλά συμβαίνει. «Για αυτό χρειάζεται να πάμε πίσω, σε ένα κείμενο το οποίο γράφτηκε χιλιάδες χρόνια πριν και αφορά τον πόλεμο και τα ηθικά διλήμματα, γιατί δεν έχουμε μάθει ακόμα το μάθημά μας», είχε υπογραμμίσει.
Η θυσία και ο μηχανισμός του πολέμου
Όπως εξηγεί ο δραματολόγος Roman Dolzhanskiy, η παράσταση θα εστιάσει και στο θέμα της θυσίας: «Στην Ιφιγένεια εν Αυλίδι, πρέπει να γίνει μια αδιανόητη θυσία για να ξεκινήσει ο πόλεμος. Υπάρχει ταυτόχρονα και μια οικογενειακή ιστορία πίσω από αυτή τη θυσία. Και μια οικογενειακή προδοσία. Μια προδοσία που αποδεικνύει περίτρανα πως ο πόλεμος είναι ικανός να καταστρέψει κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά, κάθε αξία. Η αρχαία τραγωδία αναδεικνύει εδώ πόσο ''φυσικά'' μπορεί να επιβληθεί μια ''αφύσικη'' θυσία που δεν τη χωρά ο ανθρώπινος νους».
Πέρα όμως από την αφύσικη θυσία, ο Κουλιάμπιν θα επιχειρήσει να φωτίσει τον μηχανισμό του πολέμου, ένα ζήτημα το οποίο παραμένει επίκαιρο –δυστυχώς– ακόμα και σήμερα. Με ποιον τρόπο κινητοποιείται μια ολόκληρη κοινωνία να οδηγηθεί σε έναν πόλεμο; Πώς τα fake news παρουσιάζονται ως πραγματικότητα και πώς η πραγματικότητα ως fake news;».
Τη μετάφραση υπογράφει ο Παντελής Μπουκάλας, δραματουργός ο Roman Dolzhansky, σύμβουλος δραματουργίας η Ιώ Βουλγαράκη. Σκηνογράφος - ενδυματολόγος ο Oleg Golovko, τους φωτισμούς σχεδίασε ο Oskars Paulins, στο σχεδιασμό ήχου - μουσική σύνθεση ο Timofei Pastukhov, βοηθός σκηνοθέτη ο Πάνος Κούγιας, βοηθός σκηνογράφου η Άννα Ζούλια, βοηθός ενδυματολόγου η Μαργαρίτα Τζαννέτου.
Πρωταγωνιστούν οι Ανθή Ευστρατιάδου (Ιφιγένεια), Μαρία Ναυπλιώτου (Κλυταιμνήστρα), Νικόλας Παπαγιάννης (Μενέλαος), Δημήτρης Παπανικολάου (Πρεσβύτης), Θάνος Τοκάκης (Αχιλλέας) και Νίκος Ψαρράς (Αγαμέμνων). Ο Χορός αποτελείται από τους Δημήτρη Γεωργιάδη, Χρήστο Διαμαντούδη, Μάριο Κρητικόπουλο, Βασίλη Μπούτσικο και Αλέξανδρο Πιεχόβιακ.
Τιμοφέι Κουλιάμπιν
Από τους πλέον διακεκριμένους Ρώσους σκηνοθέτες της γενιάς του, ο Τιμοφέι Κουλιάμπιν έρχεται για δεύτερη φορά στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου μετά το 2018, που παρουσίασε τις Τρεις Αδελφές του Αντόν Τσέχοφ στη νοηματική γλώσσα, σε μια παράσταση που απέσπασε διθυραμβικές κριτικές.
Γεννημένος το 1984, ο Κουλιάμπιν φοίτησε στη διάσημη Ακαδημία Θεάτρου Gitis στη Μόσχα και αποτελεί μια ξεχωριστή παρουσία στο σύγχρονο παγκόσμιο θέατρο, έχοντας σκηνοθετήσει με επιτυχία δεκάδες θεατρικές παραστάσεις και όπερα.
Έκανε το ντεμπούτο του ως επαγγελματίας σκηνοθέτης σε ηλικία μόλις 22 ετών, το 2006, και έκτοτε έχει ανεβάσει παραγωγές σε ρωσικά και ευρωπαϊκά θέατρα, μεταξύ των οποίων το Θέατρο Μπολσόι και το Θέατρο των Εθνών της Μόσχας, το Deutsches Theater του Βερολίνου, το Schauspielhaus της Ζυρίχης, το Residenztheater του Μονάχου κ.ά.
O Τιμοφέι Κουλιάμπιν ©Alex Kat. Πηγή φωτ.: Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου
Καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου Red Torch στο Νοβοσιμπίρσκ από το 2015 έως το 2022, έχει ξεχωρίσει για τη ριζοσπαστική ματιά του πάνω σε κλασικούς συγγραφείς, όπως ο Τσέχοφ, ο Ίψεν, ο Γκόγκολ. Οι παραστάσεις του προσκαλούνται τακτικά σε διεθνή θεατρικά φεστιβάλ, ενώ με τις Τρεις Αδελφές του απέσπασε τη Χρυσή Μάσκα, που είναι το Εθνικό Βραβείο Θεάτρου της Ρωσίας. Τολμηρός και πρωτοποριακός στην τέχνη και στη ζωή, δεν δίστασε να εκφράσει δημόσια την αντίθεσή του για τον πόλεμο στην Ουκρανία και να αναζητήσει καταφύγιο στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στο Βερολίνο. Ο Κουλιάμπιν έχει χαρακτηριστεί ως το «τρομερό παιδί» του ρωσικού θεάτρου. Η σκηνοθετική του ευφυΐα έγκειται στη σκηνική του τόλμη, αλλά και στον τρόπο που παίζει υφολογικά με διαφορετικά θεατρικά είδη.
Μιλώντας για την τέχνη έχει, με λίγα λόγια, δώσει τον δικό του ορισμό: «Η τέχνη ανακαλύπτει τις ανθρώπινες πληγές. Σε κάνει να βλέπεις τα πράγματα από μια διαφορετική γωνία και να αμφιβάλλεις για ό,τι φαίνεται προφανές. Ολοκληρώνει το πώς βλέπουμε τον κόσμο. Η τέχνη δεν προσπαθεί να πείσει, δεν είναι διδακτική. Απλώς σε προκαλεί να ανακαλύψεις νέες έννοιες».
Ιφιγένεια η εν Αυλίδι - Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, 5 & 6 Ιουλίου, 21:00. Με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους.
Κεντρική φωτ.: Ηθοποιοί της παράστασης «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι» ©Alex Kat. Πηγή φωτ.: Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου
