Πώς επηρεάζει ο πόλεμος τη συγκρότηση του σχολείου και πώς παρεμβαίνει ο κρατικός μηχανισμός στην εκπαίδευση προκειμένου να υποστηρίξει την έναρξη μίας πολεμικής σύγκρουσης; Πώς δρα το εκπαιδευτικό προσωπικό όταν η κρατική εξουσία βιάζει την ελευθερία της διδασκαλίας και ποιος ο αντίκτυπος στα παιδιά σε μία ηλικία τρυφερή κατά την οποία πλάθεται ο χαρακτήρας τους;
Ερωτήματα σαν αυτά τίθενται εντός συγκεκριμένου πλαισίου στο ντοκιμαντέρ «Ο κ. Κανένας εναντίον του Πούτιν» (Μr. Nobody Against Putin, 2025) σε σκηνοθεσία Ντέιβιντ Μπόρενσταϊν και συν-σκηνοθεσία Πάβελ «Πάσα» Ταλάνκιν. Διοργανωτής εκδηλώσεων σε δημοτικό σχολείο στο Καραμπάς, ο Ταλάνκιν κινηματογραφεί κρυφά για εκατοντάδες ώρες όσα συμβαίνουν στα μαθήματα, στους διαδρόμους και στους σχολικούς χώρους κατόπιν της ομοσπονδιακής πολιτικής στρατιωτικής εκπαίδευσης που επιβλήθηκε στις ρωσικές σχολικές μονάδες, μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.
Προπαγάνδα, νέοι καταπιεστικοί νόμοι, παιδικές οργανώσεις με στρατιωτικό προσανατολισμό και η στρατολόγηση αποφοίτων για να πολεμήσουν στην Ουκρανία είναι όσα ξετυλίγονται στο ντοκιμαντέρ το οποίο έκανε ελληνική πρεμιέρα στο πλαίσιο του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, δίνοντας στο κοινό μία εκ των έσω εικόνα των καταστροφικών συνεπειών της στρατιωτικοποίησης που παρεισφρέει ακόμη και στα σχολεία. Εντός εκείνης της πρακτικής – όπως καταγράφει το ντοκιμαντέρ – περιλαμβάνονται ακόμη και οδηγίες από μισθοφόρους της Wagner καθως και ασκήσεις ρίψης χειροβομβίδων.
«Έχω εξαντληθεί από όλη την επιπλέον προπαγανδιστική δουλειά. Αγαπώ τον εαυτό μου αλλά δεν θέλω να είμαι πιόνι του καθεστώτος» ακούμε κατά τη θέαση του ντοκιμαντέρ από τον «Πάσα» Ταλάνκιν. Η δουλειά του, του προσέφερε το «κάλυμμα» να θέσει εις πέρας εκείνο που επιθυμούσε: να δείξει στην ανθρωπότητα τι συνέβαινε στο σχολείο. Διότι, ενώ μέχρι πρότινος κινηματογραφούσε τις σχολικές εκδηλώσεις, μετά την έναρξη του πολέμου είχε κληθεί, να τραβά σε βίντεο τη νέα πολιτική στρατιωτικής εκπαίδευσης στο σχολείο κι έπειτα να μεταμορφώνει τα βίντεο σε «μυστηριώδη κρατική βάση δεδομένων» ως «απόδειξη ότι το σχολείο συμμορφώνεται», όπως αναφέρει στο ντοκιμαντέρ.
«Η αγάπη για τη χώρα μου δεν είναι να σηκώνεις μια σημαία ή να λες τον εθνικό ύμνο», τονίζει ο Ταλάνκιν με πλάνο αρχείου να υπογραμμίζει, από την πλευρά της ρωσικής κυβέρνησης, το αντίθετο: «αν ζείτε στη χώρα μας και δεν την αγαπάτε, τότε είστε παράσιτα, φεύγετε».
Πρόδηλο είναι ότι η γνωστοποίηση του τι κινηματογραφούσε ο Ταλάνκιν θα επέφερε συνέπειες για τον ίδιο, γι’ αυτό και η παραγωγή είχε μεριμνήσει εξαρχής να του εξασφαλίσει τη φυγή από τη χώρα του. Η προσπάθεια καταγραφής εκκίνησε αφότου ο Ταλάνκιν άρχισε να στέλνει e-mails για την κατάσταση που επικρατούσε στο σχολείο, λαμβάνοντας απάντηση για ανατροφοδότηση από τον σκηνοθέτη Ντέιβιντ Μπόρενσταϊν, ο οποίος με τη σειρά του θέλησε να τον βοηθήσει στην αποστολή του κι έτσι ξεκίνησαν συζητήσεις για το πώς θα ήταν το ντοκιμαντέρ και το μοντάζ – μεταξύ άλλων.
Όπως ο Μπόρενσταϊν ανέφερε κατά τη συζήτηση που ακολούθησε με το πέρας της προβολής του ντοκιμαντέρ, η συνομιλία τους ήταν σε εβδομαδιαία βάση και εκκίνησε τον Μάρτιο 2022. Για περίπου μία διετία η ανταλλαγή του υλικού γινόταν μέσα από συνομιλίες σε κρυπτογραφημένες πλατφόρμες και επιπλέον υλικό δόθηκε στην παραγωγή τον Αύγουστο 2024, οπότε και ο Ταλάνκιν έφυγε εν τέλει από τη Ρωσία, υπογραμμίζοντας, σε καίριο σημείο του ντοκιμαντέρ, ότι «αν ήμασταν σε ελεύθερη χώρα δεν θα χρειαζόταν να φύγω από τη χώρα».
Πηγή φωτ.: Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
«Ο κ. Κανένας εναντίον του Πούτιν», ο Ταλάνκιν, δεν είναι ο μόνος κατά του Ρώσου προέδρου· όπως αναφέρει ο Ταλάνκιν στο ντοκιμαντέρ, «όλο και περισσότεροι άνθρωποι υποφέρουν εδώ πέρα εξαιτίας του πολέμου». Το θηρίο του πολέμου και το θηρίο που τον κήρυξε μπορεί να σπιλώσει το σκεπτικό των παιδιών και όσων περισσότερων μπορεί με τις κατάλληλες μεθόδους.
Η κινηματογράφηση από τον Ταλάνκιν είναι η δική του προσπάθεια να διαχειριστεί την ενοχή και την ανημπόρια του μπροστά στο αδηφάγο πουτινικό καθεστώς. Είναι επίσης το δικό του «όπλο» απέναντι σε εκείνο που «πνίγει» τον ίδιο όπως εξίσου «πνίγει» όσους είναι ενάντια στον πόλεμο. Η κάμερα του Ταλάνκιν είναι η δική του αλήθεια ενάντια στην προπαγάνδα, κι η αλήθεια του περιέχεται σε ένα κινηματογραφικό είδος που κατεξοχήν προτάσσει την αλήθεια: το ντοκιμαντέρ.
Αν μη τι άλλο, «Ο κ. Κανένας εναντίον του Πούτιν» είναι ένα από τα ντοκιμαντέρ του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης που ξετυλίγουν τι εκτυλίσσεται στους τίτλους της επικαιρότητας.
Πηγή κεντρικής φωτ.: Mikhail Metzel, Sputnik, Kremlin Pool Photo via AP
