Μία ξύλινη σκάλα αποτελούμενη από πέντε σκαλοπάτια μας κάλεσε να τη διασχίσουμε και να περπατήσουμε στο «Πλοίο της ζωής μου» (1993), την εγκατάσταση σε σχήμα πλοίου (17 μ.), του εννοιολογικού καλλιτέχνη Ίλια Καμπακόφ (γενν. 1933).
Περπατήσαμε στο κατάστρωμα ανάμεσα στα εικοσιπέντε μεγάλα χαρτονένια κουτιά που βρίσκονταν σε πλήρη αταξία και έδιναν την εντύπωση ότι είχαν τοποθετηθεί εκεί προσωρινά. Σκύψαμε σε καθένα από αυτά και ο αμφιβληστροειδής μας συνάντησε προσωπικά αντικείμενα και αναμνήσεις του καλλιτέχνη, με εξαίρεση το τελευταίο χαρτονένιο κουτί, που ήταν άδειο. Καθότι, το τελευταίο κεφάλαιο της ζωής του καλλιτέχνη δεν είχε –τότε– γραφτεί.
Πηγή φωτ.: ΕΜΣΤ
«Το τελευταίο κουτί είναι κενό. Ένας έντονος συνειρμός εγείρεται από τη διαδρομή στο πλοίο –αυτός της λέμβου του Χάροντα που μετέφερε τις ψυχές των ανθρώπων στην άλλη όχθη του ποταμού της Στυγός. Τουλάχιστον, αυτή την εικόνα είχα μπροστά στα µάτια µου όταν συνέλαβα την εγκατάσταση» είχε σημειώσει σχετικά ο Καμπακόφ.
Πηγή φωτ.: ΕΜΣΤ
Ανακαλέσαμε την περιήγησή μας στη μνημειώδη εγκατάσταση του γεννημένου στην Ουκρανία καλλιτέχνη, με αφορμή την είδηση του θανάτου του, σε ηλικία 90 ετών. «Ο άνθρωπος που πέρασε τη ζωή του οραματιζόμενος την ουτοπία, έφυγε από αυτόν τον κόσμο το Σάββατο 27 Μαΐου περιτριγυρισμένος από τους αγαπημένους του», ανακοίνωσε το Ιδρυμα «Ilya and Emilia Kabakov», με την παράκληση, αντί λουλουδιών, να γίνουν φιλανθρωπικές δωρεές στο πρότζεκτ «Πλοίο της Ανοχής» («The Ship of Tolerance»).
Η εγκατάσταση «Το πλοίο της ζωής μου» ανήκει στη συλλογή του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, από το 2001, και βρισκόταν στον τελευταίο όροφο του μουσείου έως τις αρχές Ιανουαρίου 2023, οπότε και αποσύρθηκε προσωρινά.
Το πλοίο ήταν –θα λέγαμε– περιφραγμένο με έναν ψηλό ξύλινο φράκτη, με μία μόνο είσοδο. Σαν ο φράκτης να προφύλαττε τρόπον τινά το πλοίο – κατ' επέκταση τις αναμνήσεις του σοβιετικού-αμερικανού καλλιτέχνη– αλλά και το ίδιο το πλοίο που σαν να είχε προσαράξει έπειτα από χρόνια αναζήτησης του καπετάνιου του.
Πηγή φωτ.: ΕΜΣΤ
«Είναι και πάλι η ιστορία της απόδρασης. Ίσως, το τελευταίο ταξίδι ενός ανθρώπου που μιλάει με τον εαυτό για όσα υπήρξαν σημαντικά στην προσωπική του διαδρομή. Και όπως μπορούμε να δούμε, δεν φέρει στις ''αποσκευές'' του χρήματα ή αντικείμενα αξίας, αλλά αναμνήσεις. Μνήμες από μικρά επεισόδια της ζωής, συναντήσεις με ανθρώπους, την οικογένεια, τους φίλους και, βέβαια, τα παιδικά χρόνια…
Ποιος ξέρει πού πηγαίνει; Ποιος ξέρει αν θα γυρίσει ποτέ; Αλλά αν ο επισκέπτης σταθεί σε αυτό το πλοίο, μπορεί να νιώσει ξαφνικά κι ότι στέκεται ανάμεσα στη Γη και τον Ουρανό. Στο κατώφλι της αναχώρησης σε έναν άλλο, άγνωστο κόσμο. Και δεν έχει σημασία πού γεννήθηκε ο επισκέπτης, από πού κατάγεται ή σε ποιον αιώνα ζει. Βρίσκεται στο ''Καράβι της ζωής του''. Και πλέει πέρα από τον χρόνο», όπως είχε αναφέρει ο καλλιτέχνης σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στον Γιώργο Μυλωνά.
Πηγή φωτ.: ΕΜΣΤ
Μία ακόμη εγκατάσταση-πλοίο βρίσκεται αυτό το διάστημα στην Ελλάδα, φέροντας την υπογραφή, εκτός από του Ίλια, και της συζύγου του, Εμίλια Καμπακόφ. Πρόκειται για το «Πλοίο της Ανεκτικότητας» με το οποίο το ζεύγος ονειρεύτηκε έναν κόσμο ιδανικό για όλα τα παιδιά της υφηλίου -τα πανιά του πλοίου, άλλωστε, αποτελούνται από ζωγραφιές παιδιών.
Το γεμάτο χρώμα αυτό, πλοίο, έχει προσαράξει στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης (Προβλήτα Α'), που αποτελεί έναν από τους σταθμούς της εγκατάστασης, η οποία ταξιδεύει εδώ και 18 χρόνια με την καθοδήγηση του καλλιτεχνικού ζεύγους Καμπακόφ.
Πηγή φωτ.: MOMus - Πειραματικό Κέντρο Τεχνών / Experimental Center for the Arts
Ο Ίλια Καμπακόφ
Πρωτοπόρος ο Καμπακόφ στη δημιουργία «συνολικών εγκαταστάσεων» (total installation) –όρος που εισήγαγε ο ίδιος ο καλλιτέχνης– δημιούργησε υβριδικές εγκαταστάσεις που μετασχηματίζουν τον υπάρχοντα χώρο σε ένα ολοκληρωτικό και ενιαίο τεχνητό περιβάλλον, στο οποίο εντάσσεται ο θεατής ακολουθώντας μια προκαθορισμένη πορεία.
Η προσωπική μυθολογία και η μνήμη αποτελούν την αφηγηματική λειτουργία των έργων του· το αφηγηματικό στοιχείο συναντάται από τα πρώτα του καλλιτεχνικά βήματα, καθότι ξεκίνησε την καριέρα του ως εικονογράφος παιδικών βιβλίων κατά τη δεκαετία του '50 και έκτοτε δεν έπαψε να διηγείται ιστορίες, κυρίως από τα τέλη της δεκαετίας του '80, με τη σύζυγό του.
Ας μη λησμονούμε τον φωτεινό κόσμο που αναβρύζει από τις σελίδες των παιδικών βιβλίων και που οφείλεται και από την εικονογράφηση. Ο ίδιος ο Καμπακόφ, εξάλλου, είχε μεγαλώσει μια περίοδο που οι ιδεολογικές διαμάχες χώριζαν στα δυο την Ευρώπη και θεωρούνταν αποφασιστικές για την πορεία της ανθρωπότητας.
Ίλια και Εμίλια Καμπακόφ
Ο Καμπακόφ κατάφερε, μέσα από τα έργα του, να εισάγει το κοινό στις μύχιες σκέψεις του και να κάνει το έργο δικό του, καθότι άπτεται θεματικών της ανθρωπότητας.
Η συνέντευξη που ο Καμπακόφ είχε παραχωρήσει στον Γιώργο Μυλωνά, στο δημοσίευμα «Ίλια και Εμίλια Καμπακόφ: Ο Πούτιν, τα πυρηνικά και το μέλλον της Ρωσίας».
