Δύσκολα το καθεστώς της Τεχεράνης θα αποφάσιζε ένα πολύ μεγάλο χτύπημα στο Ισραήλ, ως απάντηση για το θάνατο των δύο στρατηγών - μελών των Φρουρών της Επανάστασης.
Αυτό θα επέφερε με τη σειρά του μια συντριπτική ισραηλινή και αμερικανική ανταπάντηση, η οποία θα προκαλούσε αντιδράσεις στο εσωτερικό του Ιράν και ακόμη μεγαλύτερη απονομιμοποίηση του θεοκρατικού καθεστώτος για τις καταστροφές που θα είχε στο μεταξύ υποστεί η χώρα εξαιτίας των Φρουρών της Επανάστασης, ένα σώμα καθόλου δημοφιλές στην ιρανική κοινωνία, εκτιμά ο διεθνολόγος Κώστας Λάβδας, μιλώντας στο Liberal.
Η προϊστορία, όπως στην περίπτωση του θανάτου του Σολεϊμανί από αμερικανικό drone το 2020, δείχνει ότι παρά τη δημόσια συζήτηση περί συντριπτικής απάντησης, τελικά η αντίδραση έγινε με στοχευμένο και σε τελική ανάλυση, περιορισμένο τρόπο.
Εν ολίγοις, το καθεστώς της Τεχεράνης μπορεί να είναι θεοκρατικό και απεχθές αλλά σε γενικές γραμμές είναι ορθολογικό, συμπληρώνει ο καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Συνέντευξη στον Γ. Φιντικάκη
Πόσο έκρυθμη είναι η κατάσταση και πόσο πιθανό είναι να υπάρξει τέτοιο χτύπημα από το Ιράν ώστε να δούμε μια σαρωτική κλιμάκωση της κρίσης στη Μ. Ανατολή;
Παρ’ όλα όσα λέγονται και γράφονται, στην πραγματικότητα κανείς δεν γνωρίζει πότε και πως θα πραγματοποιήσει την απάντηση την οποία έχει προαναγγείλει η Τεχεράνη.
Θυμίζω ότι ήδη χθες, η Χεζμπολά πραγματοποίησε 40 επιθέσεις με πυραύλους στο έδαφος του Ισραήλ και σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του, οι περισσότεροι εξ αυτών αποκρούστηκαν, ενώ κάποιοι άλλοι έχασαν τους στόχους τους.
Η διαδικασία δηλαδή έχει ξεκινήσει και το μεγάλο ερώτημα είναι αν θα υπάρξει συνέχεια όχι μόνο από τη Χεζμπολά, αλλά από το ίδιο το Ιράν, κλιμακώνοντας και πέρα από τη σημερινή κατάληψη του πλοίου ισραηλινών συμφερόντων από τους Φρουρούς της Επανάστασης στα Στενά του Ορμούζ.
Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι τα θύματα για τα οποία θα επιχειρήσει να εκδικηθεί το καθεστώς της Τεχεράνης είναι δύο στρατηγοί που σκοτώθηκαν την 1η Απριλίου στη Δαμασκό και οι οποίοι ανήκαν στους Φρουρούς της Επανάστασης.
Οι Φρουροί της Επανάστασης είναι πλέον ένα Σώμα, ελάχιστα δημοφιλές στο εσωτερικό του Ιράν και η Τεχεράνη βρίσκεται μπροστά σε ένα μεγάλο δίλημμα, που θα μπορούσε να πάρει ακόμη και υπαρξιακές διαστάσεις αν δεν προσέξει.
Αν η απάντηση είναι τέτοιας έντασης που προκαλέσει με τη σειρά της συντριπτική ισραηλινή ή και αμερικανική ανταπάντηση, τότε αυτό θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα αντιδράσεις στο εσωτερικό του Ιράν και ακόμη μεγαλύτερη απονομιμοποίηση του καθεστώτος. Δηλαδή, η ιρανική κοινωνία να αρχίσει να ρίχνει όλο και περισσότερο στο καθεστώς το φταίξιμο για τις καταστροφές που θα έχει στο μεταξύ υποστεί η χώρα. Για πολύ κόσμο θα είναι απολύτως απαράδεκτο να τρωθεί σοβαρά το Ιράν εξαιτίας των Φρουρών της Επανάστασης.
Εκτιμάτε επομένως ότι η απάντηση του Ιράν μπορεί να είναι ιδιαιτέρως προσεκτική;
Ναι, είναι μια υπόθεση εργασίας. Αν από την άλλη πλευρά, το Ιράν εκτιμήσει ότι οι Ισραηλινοί θα είναι προσεκτικοί στην ανταπάντηση τους, τότε θα μπορούσε και να ριψοκινδυνεύσει και ένα πιο ισχυρό χτύπημα.
Εδώ, έχουμε να κάνουμε με μια χαρακτηριστική περίπτωση, όπου η πρόσληψη και η αντίληψη για την αντίδραση από την άλλη πλευρά, θα διαμορφώσει σε πολύ μεγάλο βαθμό, τις πράξεις και τις πρωτοβουλίες των εμπλεκομένων.
Το Ισραήλ έχει δηλώσει από την πλευρά του σε όλους τους τόνους ότι η απάντηση του θα είναι συντριπτική. Αν το Ιράν θεωρήσει ότι αυτό είναι μια ισχυρή πιθανότητα να συμβεί, τότε θα προσέξει. Εκτιμώ σε κάθε περίπτωση ότι είναι δύσκολο για το Ιράν να αποφασίσει ένα μεγάλο χτύπημα.
Διότι αν τρωθεί άσχημα η ιρανική κοινωνία, εξαιτίας της προσπάθειας της Τεχεράνης να εκδικηθεί δύο στρατηγούς των Φρουρών της Επανάστασης, τότε οι ρωγμές στο καθεστώς θα μεγαλώσουν.
Αν μπορούσαμε να μιλήσουμε με όρους σεναρίων, ποιο θα λέγατε ότι είναι το «καλό» και ποιο το «κακό» σενάριο;
Το «καλό» σενάριο βασίζεται στην αντίληψη ότι το Ιράν θέλει να φανεί ότι απαντά, ωστόσο δεν επιθυμεί και μια μεγάλη κλιμάκωση. Είναι κατά τη γνώμη μου και το πιο πιθανό να συμβεί. Μια απάντηση, αλλά όχι μια κλιμάκωση.
Το «κακό» σενάριο είναι το Ιράν να τα παίξει όλα για όλα, και το ίδιο, όχι οι «πληρεξούσιοί» του, να ξεκινήσει μια σειρά μεγάλων χτυπημάτων στο Ισραήλ, ανεξαρτήτως της εκτίμησης που έχει κάνει για την όποια απάντηση.
Σε μια τέτοια περίπτωση, το Ιράν δεν θα έχει να χάσει περισσότερα απ’ όσα προσδοκά να κερδίσει;
Καταλαβαίνω την ερώτηση, αλλά είναι πολύ πιθανό οι ΗΠΑ να προσπαθήσουν να παρέμβουν, καταρρίπτοντας πυραύλους, όπως έχουν κάνει πολλές φορές με τους Χούθι, άρα το Ισραήλ να πληγεί τόσο, ώστε η ανταπάντηση του να μην χρειαστεί να είναι τόσο σαρωτική.
Αυτό, στο πλαίσιο πάντα του «κακού» σεναρίου που συζητάμε, όπου το Ιράν δεν θα υπολογίσει τις συνέπειες από μια μεγάλη κλιμάκωση.
Εδώ πάντως πρέπει να θυμηθούμε ότι όταν τον Οκτώβριο έγινε η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, ο βασικός λόγος για τον οποίο αποφεύχθη μια γενίκευση της κρίσης, ήταν η άμεση και πανίσχυρη αμερικανική παρουσία στην Αν. Μεσόγειο, με δύο αεροπλανοφόρα και μεγάλη δύναμη πυρός.
Τα σήματα και τα μηνύματα δηλαδή που στέλνουν αυτή τη στιγμή οι Αμερικανοί προς το Ιράν θα παίξουν και πάλι σημαντικό ρόλο.
Ας κρατήσουμε στο μυαλό μας και ένα προηγούμενο. Το θάνατο του Σολεϊμανί, στρατηγού των Φρουρών της Επανάστασης, τον Ιανουάριο του 2020 στη Βαγδάτη, μετά από χειρουργική επίθεση με drone από τις ΗΠΑ. Επρόκειτο για μια κορυφαία φιγούρα και σίγουρα ήταν πιο σημαντικός από τους δύο στρατηγούς που σκοτώθηκαν αρχές του 2024 στη Δαμασκό.
Αν και τότε, όπως και τώρα, είχε αναπτυχθεί μια συζήτηση ότι το Ιράν θα δώσει μια συντριπτική απάντηση για το θάνατο του Σολεϊμανί, τελικά η αντίδραση έγινε με στοχευμένο και σε τελική ανάλυση, περιορισμένο τρόπο.
Είναι ένα προηγούμενο που πρέπει να το θυμόμαστε και κάτι μας λέει, παρ' ότι σήμερα η συγκυρία είναι διαφορετική. Εν ολίγοις, το καθεστώς της Τεχεράνης μπορεί να είναι θεοκρατικό και απεχθές αλλά σε γενικές γραμμές είναι ορθολογικό.
Ας θυμηθούμε επίσης ότι τις τελευταίες ημέρες υπάρχει μια τεράστια διπλωματική αμερικανική κινητοποίηση. Ο Μπλίνκεν έχει συζητήσει πολύ συστηματικά με την Ιορδανία, την Τουρκία, τη Σαουδική Αραβία και την Κίνα.
Είναι άκρως σημαντικό για τις ΗΠΑ, όχι μόνο να αποφύγουν μια μεγάλη απάντηση από το Ιράν, αλλά και να διασώσουν γενικότερα τη μεγάλη εξέλιξη του 2020, δηλαδή τις «Συμφωνίες του Αβραάμ», με την έναρξη μιας νέας καλύτερης περιόδου στις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και των Αράβων συνολικά.
Στο σενάριο της απάντησης από το Ιράν αλλά όχι της κλιμάκωσης, τι θα σημάνει αυτό για την επόμενη μέρα στη Μ. Ανατολή;
Μια περιορισμένη απάντηση δεν παύει να δυσχεραίνει την άμεση επίτευξη εκεχειρίας στη Γάζα, όπου δεν διαφαίνεται κάποιο φως στο τούνελ, ανεξαρτήτως των τελευταίων εξελίξεων με το Ιράν. Ωστόσο, διασώζει τη μεγάλη εικόνα δηλαδή την εξακολούθηση της βελτίωσης των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και των γειτόνων του.
* Ο Κώστας Α. Λάβδας είναι Καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και έχει διατελέσει, μεταξύ άλλων, Senior Research Fellow στη London School of Economics και Καθηγητής της Έδρας Ελληνικών και Ευρωπαϊκών Σπουδών «Κωνσταντίνος Καραμανλής» στη Fletcher School of Law and Diplomacy του Πανεπιστημίου Tufts στις ΗΠΑ.
