Σε μία υποδιαίρεση του δευτερολέπτου αντιστοιχεί το κλικ που πατάμε για τη φωτογραφική απαθανάτιση μιας κομβικής για την ανθρωπότητα στιγμής που έπειτα εντάσσεται στην Ιστορία ως αρχειακό υλικό. Η ασπρόμαυρη όψη της αποκαλύπτει την παλαιότητά της, ως τεκμήριο αποτελεί μία τρόπον τινά «πηγή» για όσα έπειτα «προϊόντα» της βιομηχανίας του θεάματος ακολουθήσουν, όπως την κινηματογραφική αφήγηση του γεγονότος.
Αναφέρομαι στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος σημειώματος, που έχει κρατήσει ζωντανή μία στιγμή της απόβασης των συμμαχικών στρατευμάτων στη Νορμανδία. Στην προκειμένη, τον Λόχο Ε του 16ου Συντάγματος της 1ης Μεραρχίας Πεζικού να συμμετέχει στο πρώτο κύμα επιθέσεων κατά τη διάρκεια της Απόβασης στη Νορμανδία, στη Γαλλία, στις 6 Ιουνίου 1944. «Η μεγαλύτερη αρμάδα που συγκεντρώθηκε ποτέ. Σχεδόν 7.000 πλοία και βάρκες, υποστηριζόμενες από περισσότερα από 11.000 αεροπλάνα, μετέφεραν σχεδόν 133.000 στρατιώτες στη Μάγχη για να δημιουργήσουν ερείσματα σε πέντε παραλίες που εκτείνονταν σε 80 χιλιόμετρα (50 μίλια) της ακτής της Νορμανδίας. Περισσότεροι από 9.000 συμμαχικοί στρατιώτες σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν τις πρώτες 24 ώρες» είναι η λεζάντα που συνοδεύει τη φωτογραφία του ΑP, και γίνεται (σ.σ η φωτογραφία) μία αφορμή για το ρόλο που επιτελεί η τέχνη στην καταγραφή των ιστορικών γεγονότων, απεκδυόμενη ωστόσο από το αισθητικό αποτέλεσμα.
Η καταγραφή της Απόβασης του Λόχου, στη φωτογραφία, ανασύρει από τη σινεφιλική μνήμη και με αφορμή την 80η επέτειο από το γεγονός, μία από τις ταινίες που το κατέγραψαν, ανοίγοντας νέο κύκλο συζήτησης· καθώς, στις ταινίες που αφορούν ιστορικά τεκμήρια απαντώνται διαφορετικές μορφές ιστορικής αφήγησης. Ενώ, έχουν γυριστεί ταινίες που μπορούν να μεταφέρουν την Ιστορία αλλά και να παράγουν κινηματογραφική ιστορία, όπως αναφέρει ο Robert Rosestone στο βιβλίο του «Η Ιστορία στον κινηματογράφο. Ο κινηματογράφος στην Ιστορία» (εκδόσεις «Μωβ».)
Καμωμένη με στοιχεία ντοκιμαντέρ (όπως λεζάντες που ορίζουν τους συμμετέχοντες), η ταινία «Η Μεγαλύτερη Μέρα του Πολέμου» («The Longest Day», 1962) ξεκινά την αφήγησή της από τις ημέρες που προηγούνται της Απόβασης στη Νορμανδία καταγράφοντας τα γεγονότα στις δύο πλευρές της Μάγχης και τονίζοντας την οργάνωση που υπήρξε στην επιχείρηση της D-Day. Τα πολύ γενικά και γενικά πλάνα από κοινού με τα κοντινά υπογραμμίζουν το μέγεθος του θορύβου των όπλων στο πλαίσιο μίας πολεμικής απόβασης, όπως και την πραγματικότητας της απώλειας ανθρώπινων ζωών, της περιπλάνησης στρατιωτών. Πρόκειται για πλήθος αυτών που ελάχιστα μιλούν και δίχως να έχουν πραγματικό ρόλο πλην του να συμβάλλουν στην επίθεση ή την άμυνα. Αποτελώντας, έτσι, ένα σχόλιο για την ανωνυμία του πλήθους στον πόλεμο και τον καθοριστικό ρόλο των αποφάσεων των ηγετών.
Βασισμένη στο ομώνυμο μη μυθοπλαστικό βιβλίο του Κορνήλιου Ράιαν του 1959 για την απόβαση της Νορμανδίας, η ταινία – παραγωγής του Ντάριλ Ζάνουκ για την 20th Century Fox, με προϋπολογισμό 10 εκατ. δολάρια – ήταν η πιο ακριβή μη έγχρωμη που γυρίστηκε έως ότου γυριστεί η «Λίστα του Σίντλερ». Για την πιστότητα στην ιστορική αφήγηση, σύμβουλοι της ταινίας ήταν πραγματικοί συμμετέχοντες στην D-Day των Συμμάχων και του Άξονα, πολλοί από τους οποίους αναπαρήγαγαν τους ρόλους τους στην ταινία.
Spent far too long checking if The Longest Day was the highest budget Black and White film ever, Schindler's List is the other contender, and then I notice the poster for it is in colour. pic.twitter.com/HXXEm4OYU8
— Tim Daw (@TimothyDaw) June 2, 2024
Προς εξοικονόμηση χρόνου γυρισμάτων ο παραγωγός θεώρησε ότι οι οκτώ σκηνές μάχης θα ολοκληρώνονταν ταχύτερα εάν εργάζονταν ταυτόχρονα πολλοί σκηνοθέτες και μονάδες, οπότε προσέλαβε τους Γερμανούς σκηνοθέτες Γκέρντ Όζουολντ και Μπέρναρντ Γουίκι, τον Βρετανό σκηνοθέτη Κεν Ανάκιν και τον Ουγγρο-αμερικανό σκηνοθέτη Άντριου Μάρτον, ενώ τα γυρίσματα καταγράφηκαν σε διάφορες γαλλικές τοποθεσίες με την υποστήριξη του στόλου των ΗΠΑ που διέθεσε αποβατικά πλοία και σκάφη για τις σκηνές που γυρίστηκαν στην Κορσική, αν και πολλά από τα πλοία ήταν νεότερης χρονολογίας.
Ο άρτιος πολεμικός εξοπλισμός συμβάλει στην κινηματογραφική αφήγηση του ιστορικού γεγονότος, πόσω μάλλον όταν στο εγχείρημα συμμετείχαν ως κομπάρσοι 250 στρατιώτες του αμερικανικού στρατού και 500 στρατιώτες του βρετανικού στρατού. Κάτι για το οποίο το Κογκρέσο είχε επικρίνει το στρατό: για τη μεταφορά στρατιωτών σε κινηματογραφική παραγωγή στη Γαλλία εν μέσω αντιπαράθεσης του Ψυχρού Πολέμου.
Ανακαλείται το παρακάτω φωτογραφικό τεκμήριο, κατά το οποίο, Αμερικανοί αλεξιπτωτιστές, βαριά οπλισμένοι, κάθονται μέσα σε ένα στρατιωτικό αεροπλάνο καθώς πετούν πάνω από τη Μάγχη καθ' οδόν προς τις γαλλικές ακτές της Νορμανδίας για τη συμμαχική εισβολή της D-Day στο γερμανικό προπύργιο κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, στις 6 Ιουνίου 1944. «Σχεδόν 160.000 συμμαχικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στη Νορμανδία στις 6 Ιουνίου 1944. Από αυτούς, 73.000 ήταν από τις Ηνωμένες Πολιτείες, 83.000 από τη Βρετανία και τον Καναδά. Δυνάμεις από πολλές άλλες χώρες συμμετείχαν επίσης, συμπεριλαμβανομένων των γαλλικών στρατευμάτων που πολεμούσαν με τον στρατηγό Σαρλ ντε Γκωλ. Οι Σύμμαχοι αντιμετώπισαν περίπου 50.000 γερμανικές δυνάμεις», αναφέρει το ΑΡ.
Πηγή: AP Photo, File
Τα πρόσωπα όσων παραπάνω έχουν απαθανατιστεί είναι γνωστά και έχουν όνομα πλην της ιδιότητάς τους – ως στρατιώτες – μονάχα για τους συγγενείς τους. Βλέμμα ευθύ ή ελαφρώς χαμηλωμένο κατευθυνόμενοι για το σκοπό που τους έχει ανατεθεί.
Στις ακτές της Νορμανδίας, πλάι στον παφλασμό των κυμάτων, ήχησαν τα όπλα ανάμεσα στους Συμμάχους και τους Γερμανούς, ανάμεσα στην επιθυμία να μπει τέλος στον πόλεμο και στην επιθυμία να συνεχίσει το εγκληματικό σχέδιο του Χίτλερ. Τα κλικ των φωτογραφιών, οι κόπιες των ταινιών επιτελούν με τον τρόπο τους το σκοπό να μη λησμονηθούν όσα έχουν γραφτεί στο βιβλίο της Ιστορίας, ενίοτε με κόκκινο μελάνι.
Όσο για τη «Μεγαλύτερη Μέρα του Πολέμου» περιλάμβανε μεγάλο διεθνές καστ ηθοποιών όπως τους Σον Κόνερι, Ρόμπερτ Μίτσαμ, Χένρι Φόντα και Τζον Γουέιν. Ήταν υποψήφια για πέντε βραβεία Όσκαρ αποσπώντας εκείνα της Καλύτερης Φωτογραφίας και των Καλύτερων Ειδικών Εφέ.
Πηγή κεντρικής φωτ.: Chief Photographer's Mate Robert M. Sargent, U.S. Coast Guard via AP, File
