Πολλοί, όταν μιλούν για παράδοση, έχουν στο νου τους τη φουστανέλα, το καρυοφίλι και το τσάμικο. Τι μπορεί να σημαίνουν αυτές οι εικόνες για μας, σήμερα; Το καρυοφίλι βεβαίως δεν μπορούμε να το κρατούμε σήμερα, πηγαίνοντας στη μάχη. Αυτό που ενδιαφέρει είναι να κρατήσουμε το πνεύμα του, να κρατήσουμε το πάθος για ελευθερία.
Εάν παράδοση είναι οι απαντήσεις που δόθηκαν στο παρελθόν, στο πλαίσιο μιας ολωσδιόλου διαφορετικής ζωής, τότε το κοίταγμά μας σε αυτήν γίνεται στυγνός φορμαλισμός. Πρόκειται για εμμονή που μετατρέπει αυτό που ήταν ζωή σε καλούπι. Αυτό που ήταν καθαρό αίμα σε πλαστική μπογιά. Αν πάλι αποκολληθούμε από στερεοτυπίες, τότε το φολκλόρ και η λατρεία των σχημάτων, αντικαθίστανται από τη σπουδή των ίδιων μας των βιωμάτων, σπουδή που επιτρέπει τη συνάντησή μας με τα ζώπυρα της παράδοσης.
Μία έκθεση έξω από τα συνήθη, ανοίγει το βλέμμα μας σε αυτήν την προοπτική. Με τον γενικό τίτλο «Τα Φορέσιμα της Παράδοσης», η Χριστίνα Αθανασούλα-Μαντζαβίνου παρουσιάζει κοσμήματα εμπνευσμένα από κεντήματα, υφαντά και παραδοσιακές φορεσιές του τόπου μας. Αυτές οι μοναδικές δημιουργίες, που θα τις χαρακτήριζα τεχνουργήματα, όπως παρουσιάζονται στον καινούργιο χώρο της γκαλερί «genesis» (Ιπποκράτους 121) έχουν χαρακτήρα μουσειακό, χωρίς να χάνουν τον αέρα της εποχής μας.
Αναζητώντας θησαυρούς στις υπαίθριες αγορές
Η δημιουργός τους ξεκίνησε το ταξίδι στην παράδοση μέσα από περιπλανήσεις σε υπαίθριες αγορές, παζάρια και παλαιοπωλεία, τόσο στην Αττική όσο και στην ελληνική επαρχία και τα νησιά. Με ένστικτο περισσότερο, παρά προγραμματισμό, συγκέντρωνε φθαρμένα κολιέ, διακοσμητικά στοιχεία από μέταλλο και παλιές φορεσιές, θραύσματα από ζώνες, πόρπες και υφαντά. Κάθε αντικείμενο έφερε μαζί του μια ιστορία – ίχνη ενός παρελθόντος άρρητου αλλά πάντως αναγνωρίσιμου στα μάτια της καλλιτέχνιδος (από την προϊστορία το ξέρουμε πως τα φορέματα του ανθρώπου δεν είναι απλώς αμυντικά μέσα για αντίξοες καιρικές συνθήκες, αλλ’ υπακούουν σε σημειολογικούς κώδικες).
Η προσωπική της συλλογή που με τα χρόνια έβλεπα να φτιάχνει, δεν στηρίχθηκε σε τεχνική γνώση. Αντίθετα, η εμβάθυνση στην τέχνη και την τεχνική προέκυψε μέσα από συστηματική έρευνα: επισκέψεις σε μουσεία , μελέτη λευκωμάτων και καταλόγων, προσεκτική ανάλυση των καλλιτεχνημάτων της ελληνικής παράδοσης και, βέβαια, η ζωή που μοιράζεται με τον ζωγράφο Τάσο Μαντζαβίνο. Οι πολυετείς αυτές αναζητήσεις έδωσαν στη δημιουργό την απαραίτητη γνώση για να ερμηνεύσει και να ενσωματώσει το παλιό στο νέο.
Μια νέα ζωή για τα παλιά υλικά
Η σύλληψη της ιδέας για τα «Φορέσιμα της Παράδοσης» γεννήθηκε από την ανάγκη να ανασυνθέσει τα υλικά της συλλογής της σε νέα έργα τέχνης. Κομμάτια από υφαντά, κεντήματα, σπαράγματα αργυροχοΐας ή μεταλλοτεχνίας ενώθηκαν, δημιουργώντας περιδέραια, επιστήθια κοσμήματα, σκουλαρίκια και βραχιόλια που αναδεικνύουν τη μεγάλη τέχνη της εγχώριας παράδοσης. Το αποτέλεσμα; Ένα πανέμορφο «πάντρεμα» του παρελθόντος με το παρόν, όπου κάθε κόσμημα αφηγείται μια ιστορία.
Η δουλειά της Χριστίνας δεν είναι απλά αισθητικά έργα. Είναι φορείς μνήμης, γέφυρες που συνδέουν γενιές, ενώ ταυτόχρονα αντανακλούν μια σύγχρονη οπτική. «Η διαχρονικότητα της ελληνικής παράδοσης», σημειώνει η δημιουργός, «είναι η μεγαλύτερη έμπνευσή μου. Μέσα από τη δική μου ματιά, θέλω να τη διατηρήσω ζωντανή και να τη μοιραστώ με τις σύγχρονες γυναίκες».
Λεπτομέρειες που μαγνητίζουν
Τα έργα της χαρακτηρίζονται από μια σχολαστική προσέγγιση στη λεπτομέρεια. Κάθε κόσμημα φέρει την ταυτότητά του στον κατάλογο, όπου παρουσιάζεται η αρχική του μορφή και η διαδικασία μεταποίησής του. Αυτή η πρωτοβουλία δεν αναδεικνύει μόνο τη δεξιοτεχνία της δημιουργού, αλλά και τον σεβασμό της στην παράδοση και το υλικό που χρησιμοποιεί.
Η εργασία αποκαλύπτει μια σύνθεση στοιχείων που θα φάνταζαν αρχικά ετερόκλητα: σπάνια μέταλλα, υφαντά, ακόμα και απλά, φαινομενικά ταπεινά υλικά συνυπάρχουν με αρμονία, αναδεικνύοντας την πολυπλοκότητα της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Το αποτέλεσμα είναι μια συλλογή που, όπως εύστοχα παρατηρείται, δεν ανήκει μόνο στο χώρο του κοσμήματος. Αντίθετα, προβάλλει ως ζωντανή απόδειξη της ικανότητας της παράδοσης να αναγεννάται.
Από την παράδοση στη μόδα
Τα «Φορέσιμα» είναι κάτι περισσότερο από μια έκθεση κοσμήματος. Είναι ένα εγχείρημα επαναπρόσληψης της εγχώριας δημιουργίας. Η Χριστίνα Αθανασούλα-Μαντζαβίνου μεταμορφώνει θραύσματα του παρελθόντος σε μοναδικά έργα τέχνης που δεν φοριούνται μόνο, αλλά βιώνονται. Αυτή η δημιουργική πορεία αποδεικνύει πως η ελληνική παράδοση δεν είναι κάτι στατικό, αλλά ένας ζωντανός οργανισμός που μπορεί και διατηρεί την αξία του στο χρόνο. Όποια γυναίκα επιλέξει να φορέσει ένα από τα έργα της Χριστίνας, δεν υιοθετεί απλώς ένα κόσμημα. Κρατά στα χέρια της μια μικρή αλλά πολύτιμη ψηφίδα της ελληνικής ψυχής.
Επιμέλεια έκθεσης: Ίρις Κρητικού - Γιώργος Τζάνερης. Διάρκεια έως 4 Ιανουαρίου 2025.