Η φωτογράφος Μαρία Στέφωση, με μια ευαισθησία ξεχωριστή που αναδεικνύει τη σχέση της τέχνης με την ιστορία, αναζήτησε ίχνη του Ελληνισμού εκεί όπου ο χρόνος συνυφαίνεται με τη μνήμη: στα περίτεχνα κτίσματα και τα γλυπτά έργα τέχνης που κρύβουν τα κοιμητήρια. Στο φωτογραφικό της οδοιπορικό που αποτυπώνεται στο λεύκωμα «Το τελευταίο ίχνος», παρακολουθούμε τα σημάδια μιας ένδοξης ελληνικής παρουσίας στα μεγάλα ευρωπαϊκά κέντρα, αλλά και τη βαθύτερη αφήγηση της συνέχειας του Ελληνισμού μέσα από πύργους, σύμβολα, επιγραφές και ταφικά μνημεία.
Ο πύργος των μεγάλων ευεργετών Σίνα στο Ραπόλτενκιρχεν στην κάτω Αυστρία
Στον σύγχρονο κόσμο, τα κοιμητήρια αποτελούν ζωντανές μαρτυρίες της συλλογικής και ατομικής ιστορίας. Είναι χώροι όπου η μνήμη βρίσκει τρόπο να «μιλήσει» και, όσο οξύμωρο κι αν φαίνεται, να διασώσει, για πάντα να θυμίζει. Κάποια από αυτά, όπως το Α' νεκροταφείο της Αθήνας, λειτουργούν ως υπαίθρια μουσεία, αλλά και ως τόποι σύνδεσης με τις διαδρομές των ανθρώπων που μεγαλούργησαν, είτε ως έμποροι είτε ως διανοούμενοι, και που συχνά διέγραψαν πορείες οι οποίες εντάσσονται στον ευρύτερο ευρωπαϊκό πολιτισμό.
Η Στέφωση, ξεκινώντας από το Α’ Κοιμητήριο και ακολουθώντας τα βήματα των σπουδαίων Ελλήνων οραματιστών, ταξίδεψε με τους δύο συνοδοιπόρους και συντελεστές της έκδοσης, τον εμπνευσμένο χορηγό Γεράσιμο Λειβαδά και τον ειδικό συντηρητή πέτρας, Ηλία Νομπιλάκη, στα ιστορικά κοιμητήρια της Ευρώπης όπου άνθησε ο ελληνισμός, στο Βουκουρέστι, στη Βιέννη, στην Κωνσταντινούπολη, στο Βελιγράδι, στην Αλεξάνδρεια, στο Μόναχο, αλλά και στην Κέρκυρα, στη Σύρο, στη Ζάκυνθο και στο Ναύπλιο.
Ο ελληνορθόδοξος ναός της Αγίας Τριάδας στην Βιέννη (αριστερά) και ο προθάλαμός του (δεξιά)
Οι φωτογραφίες καταγράφουν γλυπτά που αντέχουν στον χρόνο, φέροντας μαζί τους ιστορίες ανθρώπων του Προεπαναστατικού Ελληνισμού, του νέου ελληνικού κράτους, αλλά και των μεγάλων Εθνικών μας Ευεργετών.
Ο πύργος Νεμπόισα στο Βελιγράδι όπου θανατώθηκε ο Ρήγας μαζί με τους επτά συντρόφους του
Αυτές οι μορφές, με τη δράση και το πνεύμα τους, διαμόρφωσαν το πολιτισμικό και κοινωνικό περιβάλλον της εποχής τους, δημιουργώντας δίκτυα, δυνατές κοινότητες και πνευματικά κέντρα σε τρεις αυτοκρατορίες, από τα τέλη του 18ου αιώνα έως τον 20ό αιώνα. Τους συναντούμε στους δρόμους, γνωρίζουμε το όνομά τους στα πιο λαμπρά μας κτίσματα. Είναι ζωντανοί μάρτυρες μιας ιστορίας με βαθιές ρίζες και παγκόσμιες διακλαδώσεις. Από τους λόγιους και τους εμπόρους έως τους τολμηρούς πατριώτες και τους γενναιόδωρους ευεργέτες, όλοι τους άφησαν ανεξίτηλο αποτύπωμα στην Ιστορία μας, διαμορφώνοντας έναν ισχυρό δεσμό με την πατρίδα.
Η μεγάλη έπαυλη της οικογένειας Σαλβάγου στην Αλεξάνδρεια (αριστερά) και το Μαυσωλείο της οικογένειας Σαλβάγου στο ελληνικό Κοιμητήριο της Αλεξάνδρειας (δεξιά)
Η έκδοση είναι κάτι περισσότερο από αισθητική εμπειρία. Μέσα από τις εικόνες και τις αφηγήσεις του βιβλίου, διατρέχουμε το μονοπάτι ενός πολιτισμού που παραμένει ζωντανό. Η Μαρία Στέφωση έδειξε πως τα ταφικά μνημεία δεν είναι απλώς χώροι ανάπαυσης, αλλά οδοδείχτες μιας πορείας που ο Ελληνισμός χάραξε στον ευρωπαϊκό πολιτιστικό χάρτη.
Η παρουσίαση του βιβλίου, μια συνάντηση εθνικής μνημοσύνης και τέχνης, έχει προγραμματιστεί για τις 13 Ιανουαρίου, στο Μέγαρο Μουσικής.
Το εξώφυλλο του βιβλίου, λεπτομέρεια στην κεντρική φωτ.
Η Μαρία Στέφωση, εκτός από τη φωτογραφία, ασχολείται με την έκδοση βιβλίων (φωτογραφικά, αρχαιολογικά, οδηγούς κ.α.), τον σχεδιασμό και την επιμέλεια καταλόγων γνωστών καλλιτεχνών και άλλων εκδόσεων τέχνης. Έχει συνεργαστεί με τα μεγαλύτερα Μουσεία και Ιδρύματα της Ελλάδας και, μεταξύ άλλων, έχει προσφέρει στα εκδοτικά μας πράγματα δύο πολυτελή λευκώματα (ΑΡXΑΙΑ ΘΕΑΤΡΑ / «θέατρα θέας άξια» και ΑΡΧΑΙΑ ΣΤΑΔΙΑ / «από την Ολυμπία στην Αντιόχεια»), με φωτογραφίες της από όλη την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Τα τελευταία χρόνια, φωτογραφίζει και σχεδιάζει εκδόσεις σε συνεργασία με την ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ και το Ίδρυμα Αθανασίου και Μαρίνας Μαρτίνου.
