Πραγματικότητα και τέχνη είθισται να συγκλίνουν και το ερώτημα που σε καθημερινή βάση τίθεται είναι εάν ο πολιτισμός μπορεί να αντισταθεί στη βία. Μόνο που η βία είναι βία και δεν θα σταματήσει από τη στιγμή που ξεκίνησε. Τη συναντούμε στη χειροδικία και σε όποιας μορφής κακοποίηση, στον λόγο, στο βλέμμα ακόμη και στη σκέψη.
Προερχόμενη από τον άνθρωπο και απευθυνόμενη επίσης στον άνθρωπο, η βία, θέτει με τις εκδηλώσεις της το ερώτημα εάν η ανθρωπότητα έχει χάσει την πίστη της στην άνθρωπο και εάν έχουν αναιρεθεί οι ελευθερίες του. Σαφώς απουσιάζουν αξίες και στοιχεία ανθρωπιάς – η ανδρεία και η ενσυναίσθηση είναι ορισμένα από αυτά που υπολείπονται. Σαν όμως απουσιάζουν, ποιος είναι ο θύτης και ποιο το θύμα; Μπορεί η καλοσύνη ή η αγάπη να κατευνάσουν τη βία ή η βία απαντάται με βία προκειμένου οι θύτες να κατανοήσουν την πράξη τους; Θα αλλάξει κάτι αν τους εφαρμοστεί η βία;
«Θα γίνω κύριος του εαυτού μου μόνο όταν απαιτήσω με τη βία αυτό που μου αρνιούνται με την καλοσύνη» είναι μία φράση που απογοητεύει μεν το κοινό αλλά δεν παύει να αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα. Την ακούμε στα τελευταία λεπτά του θεατρικού έργου του Ζ.Π. Λίλιενφελντ, «Η μέρα της φούστας», το οποίο ανεβαίνει στην «Άσπρη αίθουσα» του θεάτρου «Δίπυλον» υπό τη σκηνοθετική ματιά της Ζωής Χατζηαντωνίου, με τη Θεοδώρα Τζήμου στον ρόλο της καθηγήτριας Λογοτεχνίας που προσπαθεί να συμμορφώσει παραβατικούς μαθητές μέσα από τους μηχανισμούς του θεάτρου.
Το «θέατρο εν θέατρω» έχει συγκεκριμένη λειτουργία, το θέατρο εξάλλου είναι μία μεταφορά της πραγματικότητας επί σκηνής και ρόλος του είναι να μας κάνει καλύτερους ανθρώπους. Έχει αντίκτυπο, όμως, η λειτουργία του σαν προσφέρεται σε διαπράττοντες βία και μη μετανοούντες γι' αυτήν; Ποιος, εν τέλει, ασκεί εξουσία στην τάξη;
Φωτ.: Άλεξ Κατ
Το έργο είναι ρεαλιστικό από το πρώτο του λεπτό. Αποτελούμενο μόνο από καρέκλες και βιβλία, το σκηνικό «γεμίζει» από την καθηγήτρια Λογοτεχνίας, Σόνια, και τους μαθητές οι οποίοι τείνουν να εισέρχονται απειλητικά, βρίζοντας, φτύνοντας και επιδιδόμενοι σε χειρονομίες κακοποιητικές και απουσίας σεβασμού απέναντι στην καθηγήτριά τους.
Έπειτα από ένα τυχαίο συμβάν, η Σόνια, σε κατάσταση ακραίας σύγχυσης –ή ακραίας διαύγειας του μυαλού– κρατά ομήρους τους μαθητές της τάξης βάζοντάς τους να υποδυθούν ρόλους θεατρικών έργων –εναλλασσόμενους ρόλους θύτη και θύματος– επιτυγχάνοντας ορισμένους να τους απελευθερώσει από τους μηχανισμούς της πατριαρχίας, δίχως όμως να αποφεύγεται το δραματικό τέλος ως απόρροια των μηχανισμών της βίας.
Η βία δεν έχει κανόνες γι’ αυτό και διαιωνίζεται, δίχως μέτρο. Οι μαθητές, στην παράσταση, δείχνουν να «παίζουν» όμως, όπως η Σόνια (Θεοδώρα Τζήμου) ζητά: «σταματήστε! Δεν καταλαβαίνω τι παίζετε. […] Προσπαθώ να σας βοηθήσω, να σας μάθω κάτι» αλλά τελικά «δεν έχει σημασία, δεν θα αλλάξει κάτι» διότι συνώνυμο της βίας είναι η βαρβαρότητα κι αυτή δεν επουλώνεται.
Η φούστα και η Αχού Νταριέι
Γιατί «η μέρα της φούστας»; Το ένδυμα είναι απαγορευτικό στην υπόθεση του έργου και η Σόνια στοχοποιείται γιατί δεν συμμορφώνεται με τις υποδείξεις του διευθυντή προς αυτή και άλλες καθηγήτριες καθώς και στις μαθήτριες να μην προσέρχονται στο σχολείο φορώντας φούστα. Μία απαγόρευση με τις ρίζες της στους μηχανισμούς της πατριαρχίας.
Παραβιάζοντας την απαγόρευση, η Σόνια δεν καταρρίπτει την ανθρώπινη ελευθερία της επιλογής και γίνεται κύρια του εαυτού της. Το ίδιο έκανε και η Ιρανή Αχού Νταριέι κυκλοφορώντας μόνο με τα εσώρουχά της σε δρόμο μπροστά από πανεπιστήμιο στο Ιράν. Στην Νταριέι είναι αφιερωμένη η παράσταση με σαφή αναφορά στην πολιτική της χιτζάμπ καθώς στο έργο υπάρχει ο χαρακτήρας μίας μαθήτριας με καταγωγή από τη Μέση Ανατολή.
Στο βίαιο και παράφορο έργο καταιγιστικών ρυθμών, συγκρούσεων και ανατροπών, η Θεοδώρα Τζήμου στέκεται επάξια στον ρόλο της καθηγήτριας που οδηγεί αλλά και οδηγείται από τους μαθητές ενώ αναμετριέται με τα πρόσωπα της βίας. Στο πρόσωπό της συγκεντρώνει την προσπάθεια καθενός που με τους δικούς του μηχανισμούς προσπαθεί να αντισταθεί στη βία ώστε να μην τον κυριεύσει. Η τριβή μαζί της εισέρχεται στον οργανισμό και αναζητώνται τυχόν αντισώματα. Εξαρτάται, εν τέλει, από καθέναν πως θα την αντιμετωπίσει.
Η Θεοδώρα Τζήμου στον ρόλο της καθηγήτριας Λογοτεχνίας. Φωτ.: Άλεξ Κατ
Τον θίασο συμπληρώνουν οι Μαρία Αρζόγλου, Νατάσα Βλυσίδου, Βαγγέλης Παπαγιαννόπουλος, Θάνος Κόνιαρης, Στέργιος Μικρούτσικος, Τίτος Πινακάς, Γιάννης Σανιδάς και Πάνος Χατσατριάν. Τα σκηνικά είναι της Ελίνας Λούκου, τα κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη, την μουσική επιμελείται ο Γιώργος Μιζήθρας, τους φωτισμούς σχεδιάζει ο Νίκος Βλασόπουλος.
Βοηθοί σκηνοθέτη οι Ντίνα Ντεμπέμπε και Ελμίνα Νέου, φωνητική διδασκαλία ο Απόστολος Κίτσος, βοηθός ενδυματολόγου ο Παναγιώτης Ρενιέρης, βοηθός σκηνογράφου η Ελένη Ζωγράφου. Τα αποσπάσματα των έργων που χρησιμοποιούνται στην παράσταση βασίζονται στις μεταφράσεις του Γιώργου Δεπάστα. Η παράσταση είναι συμπαραγωγή της Τεχνηχώρος και της Quadrat ΑΜΚΕ και επιχορηγείται από το υπουργείο Πολιτισμού. Διεύθυνση και εκτέλεση παραγωγής: Kart Productions.
Η μέρα της φούστας – Θέατρο Δίπυλον, Σαμουήλ Καλογήρου 2, Αθήνα 105 53, 210 3230803. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο στις 21:00, Κυριακή στις 20:00
