Αν ήταν δυνατό να μιλήσουν τα έργα που παρουσιάζονται στη Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ, θα διηγούνταν μια διαδρομή γεμάτη πάθος, μεράκι και αφοσίωση. Η τέχνη της λιθογραφίας βρίσκει στο Πανεπιστήμιο ξανά φωνή μέσα από μια έκθεση που φωτίζει την ιστορία της artigraf. Ο καλλιτεχνικός οργανισμός για 36 χρόνια αποτέλεσε σημείο αναφοράς για τη νεοελληνική χαρακτική. Με αφορμή το άνοιγμα του αρχείου και της συλλογής της artigraf στην ακαδημαϊκή έρευνα του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας, η οικογένεια του Στρατή Γούναρη, σε συνεργασία με την Κοσμητεία της Φιλοσοφικής, παρουσιάζει την έκθεση «O Καλλιτεχνικός Οργανισμός artigraf. Οι Άνθρωποι και τα Έργα τους», μια σπάνια ευκαιρία για το κοινό να γνωρίσει την ταυτότητα ενός εργαστηρίου που σφράγισε με πάθος την εγχώρια καλλιτεχνική λιθογραφία.
Το αφιέρωμα χωρίζεται σε τρεις χρονικές ενότητες, ακολουθώντας τη διαδρομή της artigraf από τη γέννησή της το 1978 μέχρι την ολοκλήρωση του κύκλου της το 2014. Στα πρώτα της βήματα, η artigraf σύστησε στο κοινό τη λιθογραφία μέσα από συνεργασίες με μεγάλα ονόματα του εικαστικού χώρου, ενώ η δεκαετία του ’90 σηματοδότησε την εδραίωσή της ως καλλιτεχνικού-εκδοτικού κέντρου με πλούσια παραγωγή λιθογραφιών, εκδόσεων και λευκωμάτων. Στον τελευταίο της κύκλο, η artigraf στράφηκε στη νέα γενιά εικαστικών, διατηρώντας μέχρι τέλους την αφοσίωσή της στην τέχνη και την ποιότητα.
Πίσω από αυτό το εγχείρημα βρισκόταν ένας άνθρωπος: ο Στρατής Γούναρης. Από την πρώτη του επαφή με τη λιθογραφία, ως έφηβος μαθητευόμενος στο λιθογραφείο «Ο Φοίνιξ» της Καλλιθέας, μέχρι τη δημιουργία της artigraf, η πορεία του υπήρξε γεμάτη πάθος για τη χειροποίητη τέχνη της εκτύπωσης. Συνεργάστηκε με δημιουργούς όπως ο Τσαρούχης, ο Τέτσης, ο Βαρλάμος κι ο Γραμματόπουλος και με σεμνότητα έβλεπε τον εαυτό του ως «εργάτη» της τέχνης, έναν μεσολαβητή ανάμεσα στον δημιουργό και το τυπωμένο έργο.
Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει στο διαφωτιστικό φυλλάδιο της έκθεσης ο καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Δημήτρης Παυλόπουλος, «η artigraf έδωσε τη δυνατότητα σε όλο και περισσότερους ζωγράφους, οι οποίοι δεν είχαν ασχοληθεί προηγουμένως με την τεχνικής της χαρακτικής, να δημιουργήσουν λιθογραφίες. Οι εικαστικοί αυτοί χάραξαν έργα τους σε μεταλλικές πλάκες που αντικατέστησαν την παλιά λίθινη επιφάνεια, τα οποία, μετά από την εκτύπωσή τους σε κάποιον αριθμό περιορισμένων αντιτύπων, έγιναν προσιτά στο ευρύτερο κοινό, έχοντας επιπλέον την αυθεντικότητα γνήσιου έργου τέχνης».
Ο Σ. Γούναρης στα μηχανήματα της artigraf
Η έκθεση φιλοξενεί εμβληματικές λιθογραφίες από όλη την πορεία του Γούναρη: από τις πρώτες προσπάθειες στα τέλη της δεκαετίας του ’70 έως τις τελευταίες εκδόσεις πριν την αναγκαστική παύση του οργανισμού, το 2014. Η λιθογραφία, ένα μέσο που άλλοτε κυριαρχούσε στην αναπαραγωγή και τη διάδοση της τέχνης, σήμερα μοιάζει ξεχασμένη. Αυτή η έκθεση, όμως, έρχεται να την αποτυπώσει ξανά, υπενθυμίζοντας τη σημασία της και αναδεικνύοντας την ακούραστη δουλειά ενός ανθρώπου που αφιέρωσε τη ζωή του σε αυτήν.
Ο Γούναρης, λίγο πριν φύγει από τη ζωή το 2022, είχε ξεκινήσει να γράφει ένα βιβλίο για τη διαδρομή του στον κόσμο της λιθογραφίας. Στο προλογικό του σημείωμα έγραφε: «Έμαθα την τέχνη της λιθογραφίας στους χώρους εκτυπώσεων και εργάστηκα επί πενήντα πέντε χρόνια. Την υπηρέτησα με αγάπη και κέρδισα την πείρα του καλού τεχνίτη». Αυτή η έκθεση αποτελεί τον καλύτερο φόρο τιμής στον μάστορα και σε μια τέχνη που μπορεί να αποτυπώνει στο χαρτί όχι μόνο εικόνες, αλλά και μνήμες.
Στην εποχή της ψηφιακής εικόνας, όπου η αναπαραγωγή είναι στιγμιαία και απρόσωπη, η ιστορία της artigraf μάς γυρίζει πίσω σε μια άλλη συνθήκη: στην επιμονή του χειροποίητου, στη μαγεία της υφής και της μελάνης, στην τελετουργία της εκτύπωσης. Και τελικά, σε μια υπόσχεση πως η τέχνη, όταν υπηρετείται με μεράκι, δεν χάνεται ποτέ.
Την οργάνωση και επιμέλεια ανέλαβαν η Ελένη Γούναρη, ο Αντώνης Γούναρης και η Αφροδίτη Ζευγώλη. Τα κείμενα και ο σχεδιασμός του συνοδευτικού φυλλαδίου φέρουν την υπογραφή των Δημήτρη Παυλόπουλου, Αφροδίτης Ζευγώλη, Κατερίνας Βλαχάκη, Ελένης Γούναρη και Αντώνη Γούναρη.
Έως 10 Απριλίου με ελεύθερη είσοδο στη Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ, Πανεπιστημιόπολη Ζωγράφου.
