Τη γεωοικονομική ευκαιρία που παρουσιάζεται για την Ελλάδα μέσω του σχεδιασμού, της αρχιτεκτονικής και της υλοποίησης εγκαταστάσεων data centers αναλύει σε συνέντευξή του στο Liberal ο Σπύρος Λιώλης*, μέλος του Τεχνολογικού Συμβουλίου του Forbes και ανώτερος σύμβουλος της εταιρείας EYP MCF, με έδρα τη Νέα Υόρκη.
Ο κ. Λιώλης υπογραμμίζει τη στρατηγική θέση της χώρας μας στο νέο ψηφιακό χάρτη, ενώ επισημαίνει και τις ενεργειακές προκλήσεις που θα προκύψουν με φόντο την υλοποίηση projects που αφορούν στα data centers.
Παράλληλα, κάνει ειδική μνεία στο «επενδυτικό τρίγωνο» που αρχίζει να διαμορφώνεται στην Ελλάδα και το οποίο συνιστά τη μεγάλη επενδυτική ευκαιρία, που θα είναι επωφελής για την ελληνική οικονομία.
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Κύριε Λιώλη, σας έχω ακούσει να χρησιμοποιείτε συχνά τον όρο γεωοικονομική ευκαιρία όταν αναφέρεστε στην υλοποίηση projects για data centers στην Ελλάδα. Θα θέλατε να μας εξηγήσετε τι σημαίνει αυτό;
Σε προηγούμενη συνέντευξή μου στο Liberal είχα αναφερθεί σχετικά με την ευκαιρία που παρουσιάζουν τα data centers στην Ελλάδα ως τομέας ανάπτυξης, στον κλάδο της τεχνολογίας, στις τοπικές κοινωνίες, στο χώρο της στέγασης και εστίασης. Σήμερα θα ασχοληθούμε με ποιες, δυνητικά, περιοχές θα μπορούσε να αναπτυχθούν data centers, με σκοπό την ενδυνάμωση περιοχών, ανάπτυξη τοπικών κοινωνιών και κυρίως για τη γεωοικονομική ευκαιρία που παρουσιάζεται.
Ως «γεωοικονομία» ορίζεται η μελέτη του τρόπου με τον οποίο οικονομικοί, γεωγραφικοί και πολιτικοί παράγοντες αλληλεπιδρούν, για να επηρεάσουν τη στρατηγική για τις επενδύσεις, το εμπόριο και τη γεωπολιτική. Γεωοικονομία είναι η χρήση οικονομικών χειρισμών και επενδύσεων για την επίτευξη γεωπολιτικών στόχων. Τα γεωοικονομικά εργαλεία περιλαμβάνουν την εμπορική πολιτική, την επενδυτική πολιτική, τη χρηματοοικονομική πολιτική, την ενέργεια και τα εμπορεύματα, και βέβαια η χρήση τεχνολογίας, δεδομένων (data) και τον Kυβερνοχώρο.
Μέσα από το παραπάνω πρίσμα, τα data centers είναι οι ζωτικοί κόμβοι μέσω των οποίων συνδέεται και ελέγχεται το ψηφιακό έδαφος για σχεδόν κάθε τύπο διαδικτυακής δραστηριότητας. Μαζί με άλλες τεχνολογίες, όπως η Κυβερνοασφάλεια (Cybersecurity) και η Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence), ο τεχνο-εθνικισμός (techno-nationalism) θα συνεχίσει να αναδιοργανώνει το τοπίο των data centers. Όποιος τα ελέγχει, ή θα έλεγα καλύτερα τα «φιλοξενεί» στον χώρο του, όχι μόνο ελέγχει την πρόσβαση στα ψηφιακά παγκόσμια κοινά αλλά και αποκομίζει θεαματικά οικονομικά οφέλη, ενώ, από την άποψη της ασφάλειας, μπορεί να συλλέξει, να αναλύσει και «νομισματοποιήσει» τα δεδομένα ή ακόμα και να τα χρησιμοποιήσει ως όπλα.
Υπό όρους γεωπολιτικής πώς αλλάζουν τα data centers τις ισορροπίες σε παγκόσμιο επίπεδο;
Τα data centers, αυτές οι τεράστιες υποδομές που απαιτούν ενέργεια και εξελιγμένη τεχνολογία, βρίσκονται στην πρώτη γραμμή μιας εντεινόμενης γεωπολιτικής αντιπαλότητας μεταξύ Ανατολής (άξονας Κίνας, Ρωσίας, Ιράν) και Δύσης. Ο ανταγωνισμός για τα data centers αναμένεται να είναι πιο διαδεδομένος από τα υποθαλάσσια καλώδια και το διαστημικό διαδίκτυο, δεδομένης της πανταχού παρουσίας δεδομένων και του κεντρικού ρόλου των data centers. Ολοένα και περισσότερο θα κινούμαστε από τη δολιοφθορά (sabotage) - όπως είδαμε τους τελευταίους μήνες, επιθετικές κινήσεις για την παρεμπόδιση επικοινωνίας με το κόψιμο υποθαλάσσιων καλωδίων στην Ερυθρά θάλασσα, στην Βόρεια Θάλασσα και αλλού - στην κατασκοπεία (espionage), δηλαδή την προσπάθεια για άμεση πρόσβαση και υποκλοπή δεδομένων. Έχουν μεγαλύτερη αξία τα δεδομένα που βρίσκονται ή δημιουργούνται εντός ενός data center, παρά η παρεμπόδιση επικοινωνίας, που, όπως φαίνεται, δεν επηρεάζουν πολύ.
Αυτή η αντιπαλότητα επεκτείνεται και σε άλλους τομείς της αλυσίδας εφοδιασμού των data centers, συμπεριλαμβανομένης της Τεχνητής Νοημοσύνης, τα ολοκληρωμένα κυκλώματα (chips), ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό, υλικά μπαταριών, χημικά στοιχεία της φύσης, και, βέβαια της ενέργειας, ενώ εκτυλίσσεται σε κάθε μήκος και πλάτος της γης όπου υπάρχουν data centers, και κυρίως σε περιοχές μεγάλης γεωπολιτικής και οικονομικής σημασίας, όπως η Σιγκαπούρη, η Ν. Κορέα, η Ιαπωνία, σχεδόν όλη η δυτική Ευρώπη και βέβαια οι ΗΠΑ, από τα παράλια της (Νέα Υόρκη, Μαϊάμι, Φλόριντα), μέχρι τα κύρια κέντρα οικονομίας (Σικάγο, Ντάλας κλπ.).
Υπό το πρίσμα των όσων μας περιγράφετε, γιατί θεωρείτε ότι τα data centers διαδραματίζουν ρόλο game changer για τη χώρα μας και ποιες είναι οι προκλήσεις που θα κληθούμε ως Ελλάδα να αντιμετωπίσουμε στο πλαίσιο αυτό;
Στην Ελλάδα, λόγω της στρατηγικής της τοποθεσίας, του πολύ καλού εργατικού δυναμικού και βέβαια της σταθερότητας που παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια, δίνεται μία μεγάλη ευκαιρία για περαιτέρω ανάπτυξη στο χώρο των data centers. Μέσα από το γεωγραφικό πρίσμα της Ελλάδας, και των αναπτυξιακών έργων που γίνονται, εκτιμώ πως υπάρχουν τοποθεσίες, οι οποίες παρουσιάζουν μεγάλη ευκαιρία για την λειτουργία data centers στην Ελλάδα. Οι εκτιμήσεις αυτές είναι προσωπικές, βασισμένες κυρίως στην ανάγνωση πληροφοριών και δεδομένων, επενδυτικών σχεδίων, καθώς επίσης στην πολυετή εμπειρία μου στο χώρο των data centers, πώς εξελίσσονται τεχνολογικά και πού αναπτύσσονται γεωγραφικά.
Ας ξεκινήσουμε με τα έως τώρα δεδομένα και πρώτα απ’ όλα την ενέργεια. Στο πλαίσιο της απολιγνιτοποίησης της χώρας μας στον τομέα της ενέργειας, γίνονται νέες ενεργειακές επενδύσεις. Η στόχευση είναι διπλή: Πρώτον, θα καλυφθούν οι ολοένα αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες και, δεύτερον, θα διατηρηθεί το ανθρώπινο δυναμικό των εκεί περιοχών απασχολημένο, παράλληλα με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Στη Θράκη και συγκεκριμένα στην Κομοτηνή, αναπτύσσεται νέα μονάδα ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο ισχύος, περίπου 880MW. Λίγο πιο δίπλα, στην Αλεξανδρούπολη, δημιουργείται εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο ισχύος, 840MW. Στη Δυτική Μακεδονία, στις περιοχές Κοζάνης, Φλώρινας, Πτολεμαΐδας, υπάρχουν ΑΠΕ σε λειτουργία, δρομολογούνται νέες επενδύσεις φωτοβολταϊκών και αποθήκευσης ενέργειας, ενώ, μόλις πρόσφατα, ανακοινώθηκε η επένδυση της Amazon σε αιολικά πάρκα στην Δυτική και κεντρική Μακεδονία. Στην Κρήτη, σύντομα ολοκληρώνεται η ηλεκτρική διασύνδεση του νησιού με την ηπειρωτική Ελλάδα, ενώ παράλληλα αναπτύσσεται ένα υβριδικό δίκτυο παραγωγής καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας.
Επόμενο βασικό στοιχείο είναι οι τηλεπικοινωνίες και οπτικές ίνες. Στην Δυτική Ελλάδα, και συγκεκριμένα την Πρέβεζα δημιουργείται σταθμός οπτικών ινών με σύνδεση προς την Ιταλία, ενώ η υποδομή οπτικών ινών θα επεκταθεί προς την Δυτική Μακεδονία, με σκοπό να φτάσει Θεσσαλονίκη. Στην Κρήτη καταφθάνουν (ή έχουν δεσμευτεί για ακόμα περισσότερα) τα περισσότερα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα και οπτικές ίνες από την Ασία και Μέση Ανατολή, και από κει συνδέονται με την υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα μέσω Αττικής.
Τέλος, θα μου επιτρέψετε να αναφερθώ στις υπόλοιπες υποδομές και το ανθρώπινο δυναμικό. Στις περιοχές που ανέφερα παραπάνω, δημιουργούνται όλο και ένα περισσότερο υποδομές, όπως μοντέρνοι αυτοκινητόδρομοι, νέα αεροδρόμια, ξενοδοχεία, λιμάνια. Παράλληλα σε πολλές από τις περιοχές υπάρχει αξιοποιήσιμο εργατικό δυναμικό.
Άρα πώς «ξεδιπλώνεται», κατά την άποψή σας, η επενδυτική ευκαιρία για τη χώρα μας στον τομέα των data centers;
Με ρωτάτε, για το πού ακριβώς εντοπίζω την επενδυτική ευκαιρία για την Ελλάδα. Θεωρώ πως αυτή εστιάζεται στο λεγόμενο «επενδυτικό τρίγωνο» Θράκης, Δ. Μακεδονίας, Κρήτης. Αν ενώσουμε τα σημεία Πτολεμαΐδα, Αλεξανδρούπολη και Κρήτη, δημιουργείται ένα τρίγωνο, με «επίκεντρο» την πρωτεύουσα. Το επενδυτικό αυτό τρίγωνο θεωρώ πως είναι μία ευκαιρία για την εγκαθίδρυση data centers, τα οποία, παράλληλα, θα λειτουργήσουν ως γεωοικονομικός και γεωστρατηγικός παράγοντας για τη χώρα.
Φυσικά, κάποιος θα αναρωτηθεί γιατί να μην κινηθούν οι εγκαταστάσεις περισσότερο δυτικά/νοτιοδυτικά, ώστε να καλύψουν τις περιοχές Ηπείρου και Πελοποννήσου; Σαφώς και θα μπορούσαμε να επεκταθούμε προς εκείνες τις περιοχές, να πλησιάσουμε τα παράλια του Ιονίου και να συμπεριλάβουμε περιοχές της Πελοποννήσου, όπως η Μεγαλόπολη, όπου συμβαίνει και εκεί η διαδικασία της απολιγνιτοποίησης στον ενεργειακό τομέα.
Θεωρώ πως αυτές οι περιοχές θα ήτανε το δεύτερο στάδιο επενδύσεων data center για την Ελλάδα. Η σκέψη μου για την Αλεξανδρούπολη και τη Δυτική Μακεδονία εδράζεται στο γεγονός ότι αυτές οι περιοχές έχουν μεγαλύτερη γεωπολιτική ισχύ απέναντι στους γείτονες μας, στα βόρεια και ανατολικά σύνορά μας. Η ψηφιακή ισχύς καθορίζεται από την υποδομή, τα καλώδια, τους δορυφόρους, τα data centers, τους υπολογιστές και τσιπ.
Η Ελλάδα έχει κάνει βήματα στις ενεργειακές και ψηφιακές υποδομές. Και δεν πρέπει, κύριε Παναγόπουλε, να μειώσει σε καμία περίπτωση τους ρυθμούς της. Τουναντίον, θα πρέπει να βελτιώσει ακόμα περισσότερο το πλαίσιο για την ανάπτυξη των data centers.
* Ο Σπύρος Λιώλης είναι Μηχανολόγος Μηχανικός, με την EYP Mission Critical Facilities (part of Ramboll), με 25ετη παρουσία στα data center. Έχει μελετήσει, σχεδιάσει και κατασκευάσει δεκάδες data center σε περισσότερες από 60 χώρες, εκατοντάδων MW, για hyperscalers, DC colocation & operators και enterprise εταιρείες. Θα τον συναντήσετε συχνά ως ομιλητή σε μεγάλα Data Center Conferences, όπως Data Center Dynamics, Data Center World, 7x24 International Exchange και Data Cloud World Congress.
