Το μεταβολικό σύνδρομο, είναι μία σχετικά νέα νοσολογική οντότητα, η οποία στηρίζεται στην παρατήρηση ότι πολλοί παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, όπως παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, αρτηριακή υπέρταση και δυσλιπιδαιμία, συνυπάρχουν στο ίδιο άτομο.
«Σήμερα το μεταβολικό σύνδρομο παρομοιάζεται με παγόβουνο, οι διαφορετικές κορυφές του οποίου είναι ο διαβήτης, η δυσλιπιδαιμία, η υπέρταση κλπ. Όμως είναι γνωστό, ότι η κορυφή του παγόβουνου αντιπροσωπεύει μόνο το 1/5 αυτού, ενώ η βάση του, που είναι βυθισμένη και δεν φαίνεται, τα υπόλοιπα 4/5. Και η βάση του παγόβουνου που ονομάζεται μεταβολικό σύνδρομο είναι η παχυσαρκία και κυρίως η παχυσαρκία κεντρικού τύπου. Ονόματα που χρησιμοποιούνται αναφερόμενα στην ίδια νοσολογική κατάσταση είναι: σύνδρομο Χ, πολυμεταβολικό σύνδρομο, σύνδρομο ινσουλινοαντίστασης, θανατηφόρο κουαρτέτο και άλλα λιγότερο συχνά χρησιμοποιούμενα», λέει ο Ευθύμιος Καπάνταης, Παθολόγος-Διαβητολόγος.
Υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί ορισμοί για το μεταβολικό σύνδρομο, με τους πιο αποδεκτούς αυτούς του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) και του Εθνικού Προγράμματος Εκπαίδευσης για τη Χοληστερίνη των ΗΠΑ (NCEP ΙΙΙ-3rd report of National Cholesterol Education Programme-USA), ο οποίος είναι και ο ορισμός ο πλέον εύκολος στη χρήση του, αφού χρησιμοποιεί καθημερινά κλινικά στοιχεία και είναι ο συχνότερα εφαρμόσιμος.
«Αν και το μεταβολικό σύνδρομο ταξινομήθηκε αρχικά ως τετράδα ανωμαλιών, πλέον o ορισμός του περιλαμβάνει πέντε κριτήρια», μας λέει η Μαρία Μ. Προκοπίου, MD, MSc, ενδοκρινολόγος-διαβητολόγος.
Τα ευρέως αποδεκτά κριτήρια για τη διάγνωση του μεταβολικού συνδρόμου είναι:
1)Κοιλιακή παχυσαρκία (περιφέρεια μέσης > 102 εκ για τους άνδρες και > από 88 εκ για τις γυναίκες)
2) Επίπεδα τριγλυκεριδίων νηστείας 150 mg / dL ή υψηλότερα
3)Επίπεδα HDL χοληστερόλης κάτω από 40 mg / dL για τους άνδρες και κάτω από 50 για τις γυναίκες
4) Πίεση αίματος 130/85 mm Hg ή μεγαλύτερη
5) Ζάχαρο αίματος νηστείας 110 mg / dL ή υψηλότερο
Τα άτομα που έχουν μόλις τρία από τα πέντε κριτήρια πληρούν τις προϋποθέσεις για τη διάγνωση. Η παρουσία τεσσάρων ή πέντε από αυτά καθιστά τις προοπτικές ακόμα χειρότερες.
Πιο αναλυτικά, η κα. Προκοπίου, μας παρουσιάζει τα κριτήρια εμφάνισης του συνδρόμου:
Παχυσαρκία. Είναι ο βασικός παράγοντας εμφάνισης του μεταβολικού σύνδρομου και η ταχεία αύξηση της σε όλο τον κόσμο σύμφωνα με τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας WHO επηρεάζει την ταχεία εμφάνιση του συνδρόμου.
Λιγότερο από το 15% των ανδρών με φυσιολογικό σωματικό βάρος παρουσιάζουν μεταβολικό σύδνρομο αλλά το ποσοστό αυξάνεται στο 22% στους υπέρβαρους άνδρες και στο 60% στους παχύσαρκους. Δεδομένου ότι περίπου το ένα τρίτο όλων των Αμερικανών ενήλικων είναι υπέρβαροι και ένας άλλος τρίτος παχύσαρκοι, είναι εύκολο να δούμε ότι το μεταβολικό σύνδρομο βρίσκεται σε άνοδο.
Τα τριγλυκερίδια μεταφέρουν λιπαρά οξέα μέσω της κυκλοφορίας του αίματος αφού απορροφηθούν από τα τρόφιμα και γι αυτό απαιτείται δείγμα αίματος νηστείας για ακριβή μέτρηση. Οι γιατροί εξακολουθούν να μην είναι σίγουροι εάν ένα υψηλό επίπεδο τριγλυκεριδίων αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων εάν είναι το μόνο πράγμα που είναι ανώμαλο. Αλλά τώρα είναι σαφές ότι τα υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων είναι πραγματικά επικίνδυνα όταν είναι μέρος του μεταβολικού συνδρόμου.
Η χοληστερόλη HDL ονομάστηκε «καλή χοληστερόλη επειδή τα υψηλά επίπεδα συσχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού επεισοδίου. Η HDL είναι προστατευτική επειδή αντιπροσωπεύει μόρια χοληστερόλης που μεταφέρονται μακριά από αρτηρίες στο ήπαρ, τα οποία τα διαθέτει με την απόρριψη τους στη χολή.
Όσο υψηλότερο είναι το HDL, τόσο το καλύτερο. Οι φυσιολογικές τιμές για τους άνδρες αρχίζουν στα 35 mg / dL, αλλά ακόμη και ένα «κανονικό» επίπεδο των 40 θα αυξήσει τον κίνδυνο όταν είναι μέρος του μεταβολικού συνδρόμου.
Πίεση αίματος. Οι ειδικοί μειώνουν σταδιακά τους στόχους τους για τις υγιείς μετρήσεις της πίεσης του αίματος καθώς έχουν μάθει περισσότερα για την αρτηριακή πίεση και τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, καρδιακών παθήσεων και νεφρικής ανεπάρκειας. Ακόμη και με αυτές τις αλλαγές, η διάγνωση της υπέρτασης εξακολουθεί να εξαρτάται από τις αναγνώσεις 140/90 ή υψηλότερες. Παρόλο που η πίεση 130/85 είναι μόνο στο εύρος της «προυπέρτασης», αρκεί να συμβάλλει στη διάγνωση του μεταβολικού συνδρόμου
Το σάκχαρο του αίματος είναι μία σαφής ένδειξη για το ρόλο της ινσουλίνης όταν πρόκειται για τη διάγνωση του μεταβολικού συνδρόμου.
Πού οφείλεται το μεταβολικό σύνδρομο
Η βασική διαταραχή στην οποία οφείλεται το μεταβολικό σύνδρομο είναι η ινσουλινοαντίσταση των ιστών και κυρίως των μυών, του ήπατος και του λιπώδους ιστού, δηλαδή η μειονεκτική δράση της ενδογενούς ινσουλίνης σε αυτά τα όργανα. Κύρια αιτία του φαινομένου αυτού είναι η παχυσαρκία και ιδιαίτερα η κεντρικού τύπου, δηλαδή η παχυσαρκία που χαρακτηρίζεται από σημαντική εναπόθεση λίπους στη κοιλιά και κυρίως ενδοκοιλιακά, αναφέρει ο κ. Καπάνταης.
Άλλοι προδιαθεσικοί παράγοντες, άρα και αιτίες εμφάνισης του μεταβολικού συνδρόμου, είναι η κληρονομικότητα, η αυξημένη διατροφική πρόσληψη θερμίδων και κυρίως αυτών που προέρχονται από λίπος και μεγαλύτερο πρόβλημα προκαλούν τα κεκορεσμένα ζωικά λίπη, η μειωμένη σωματική δραστηριότητα, το χαμηλό βάρος γέννησης, η αύξηση της ηλικίας και το κάπνισμα. Οι παράγοντες αυτοί, οδηγούν εκ του ασφαλούς στην εμφάνιση μείζονων προδιαθεσικών παραγόντων κινδύνου εμφάνισης αθηρωμάτωσης, δηλαδή σακχαρώδη διαβήτη, δυσλιπιδαιμία, υπέρταση, αυξημένη πηκτικότητα του αίματος κλπ. Έτσι καταλήγουμε στην εμφάνιση καρδιαγγειακών συμβαμάτων, όπως έμφραγμα μυοκαρδίου και αγγειακό εγκεφαλικό, που είναι σήμερα οι συχνότερες αιτίες θανάτου, αλλά και εισαγωγής σε νοσοκομεία.
Η αντιμετώπιση του μεταβολικού συνδρόμου
Η αιτιολογική και σημαντικότερη αντιμετώπιση του μεταβολικού συνδρόμου είναι η απώλεια βάρους. Η απώλεια βάρους βελτιώνει τόσο τις επιμέρους μεταβολικές διαταραχές (σάκχαρο, πίεση, λιπίδια) αλλά κυρίως βελτιώνει την ινσουλινοαντίσταση και επομένως δρα αιτιολογικά. Την ίδια αιτιολογική βελτίωση έχει η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας είτε με τη μορφή γυμναστηρίου είτε με τη μορφή αύξησης των καθημερινών συνήθων δραστηριοτήτων, συμπληρώνει ο κ. Καπάνταης.
Φάρμακα που βοηθούν στην απώλεια βάρους μπορούν να χρησιμοποιηθούν με επιτυχία. Επίσης, φάρμακα που αντιμετωπίζουν το διαβήτη, την υπέρταση, τη δυσλιπιδαιμία, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση ξεχωριστά των κορυφών του παγόβουνου. Φάρμακα που βελτιώνουν την ινσουλινοαντίσταση είναι η μετφορμίνη και οι γλιταζόνες, που όμως έχουν έγκριση και χρησιμοποιούνται μόνο ως αντιδιαβητικά φάρμακα.
