Λιγότερο από μία εβδομάδα έχει περάσει από τότε που το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης έριξε αυλαία με μία συγκινητική τελετή λήξης που προκάλεσε συναισθήματα και ήγειρε προβληματισμούς με την ταινία που την πλαισίωσε – «The end» του Τζόσουα Οπενχάιμερ – και την τιμή στον άλλοτε πρόεδρο του ΔΣ του Φεστιβάλ, Γ. Μπουτάρη με το «My way». Η ζωή, το παρόν και το μέλλον ήταν έννοιες τις οποίες το φεστιβάλ εξήρε καθόλη τη διάρκειά του, έννοιες τις οποίες τα κινηματογραφικά φεστιβάλ οφείλουν να θέτουν επί τάπητος καθότι ο ρόλος τους συγκεκριμένος· «προσφοράς» τέχνης και κυρίως κινηματογραφικής εκπαίδευσης του αμφιβληστροειδούς, υπενθυμίζοντας ότι η τέχνη δημιουργεί ερωτήματα και δεν δίνει απαντήσεις· κάθε μορφή τέχνης υπάρχει για τον άνθρωπο ο οποίος καλείται να την υπηρετήσει ως καθήκον του για την ανθρωπότητα.
Χώροι κατατεθέν της διοργάνωσης το Ολύμπιον και το Λιμάνι, αποτέλεσαν σημεία στα οποία οι θαμώνες του φεστιβάλ στέκονταν, ειδεμή στο Λιμάνι, πλάι στην προβλήτα, κάνοντας εξόρμηση σε κάθε κτίριό του. Σε ένα από αυτά, ένα κομμάτι του φεστιβάλ «χτυπά» ακόμη, παροτρύνοντας τους περιηγητές της προβλήτας να εισέλθουν στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών και να παρατηρήσουν ξανά ή να ανακαλύψουν πρώτη φορά το δρώμενο που εκεί φιλοξενείται. Αν και η εκ νέου παρατήρηση οποιουδήποτε ή οτιδήποτε έχει προηγουμένως θεαθεί, αποτελεί τρόπον τινά μία νέα εξερεύνηση. Το ίδιο ισχύει και στην εκ νέου θέαση της ίδιας ταινίας.
Το γεγονός που λαμβάνει χώρα έως τις 24 Νοεμβρίου στο κτίριο του MOMus είναι εικαστικό· παρουσιάζονται έργα των Μαλβίνας Παναγιωτίδη και Δαυίδ Σαμπεθάι, οι οποίοι προσεγγίζουν με τη δουλειά τους τη θεματική του μεγάλου αφιερώματος της 65ης φεστιβαλικής διοργάνωσης: το Τέρας, ένα διαχρονικό σύμβολο από τις απαρχές της ανθρώπινης ύπαρξης, που λειτούργησε και εξακολουθεί να λειτουργεί ως πηγή έμπνευσης για κάθε μορφή τέχνης και πολιτισμού.
Ενδεχομένως, διότι ένα πλάσμα (σ.σ το τέρας) το οποίο ισούται με ένα τοπίο ανεξερεύνητο ή μερικώς αναγνωσμένο από τον άνθρωπο, εγείρει το ενδιαφέρον του άλλου ανθρώπου. Αλλά και το τέρας ως μία υποθετική πτυχή της ανθρώπινης οντότητας με γεγονότα ή συμπεριφορές που αναδύουν επίσης συμπεριφορές μη ελεγχόμενες. Αυτό το άγνωστο γοητεύει, και οι καλλιτέχνες έχουν το πρίσμα να το προσεγγίσουν.
Εν προκειμένω, στην έκθεση, τα έργα των δύο δημιουργών βρίσκονται σε συνεχή διάλογο μεταξύ τους αλλά και με τις 22 ταινίες που διέτρεχαν το αντίστοιχο φεστιβαλικό αφιέρωμα, «Εμείς, το Τέρας / We, the Monster». Μία γεύση δίνεται με βίντεο που αποτελείται από μικρές χρονικές στιγμές των ταινιών καταδεικνύοντας την επιρροή του θέματος του τέρατος στον κινηματογράφο.
Δαυίδ Σαμπεθάι, «Atrocity Exhibition» (2024, λάδι και λαδοπαστέλ σε καμβά, 280x200 εκ.), Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Eleftheria Tseliou Gallery. Πηγή φωτ.: Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
«Η μεθοριακή γραμμή ανάμεσα στην αρνητική και στη θετική τερατολογία είναι αδιόρατη – σαν μια νεκρή πολεμική ζώνη που δεν προσφέρει καμία ασφάλεια. Εκεί ακριβώς το ''εμείς'' γίνεται η ειδοποιός διαφορά που ορίζει το τέρας ως συλλογική οντότητα και κινητοποιεί έναν μηχανισμό διφορούμενων σημείων τα οποία οι εικαστικοί Μαλβίνα Παναγιωτίδη και Δαυίδ Σαμπεθάι επιχείρησαν να συλλέξουν και να ταξινομήσουν», αναφέρει – μεταξύ άλλων – ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ, Ορέστης Ανδρεαδάκης, στο επιμελητικό του σημείωμα για την έκθεση.
Όπως προσθέτει, «τα τέρατά τους είναι τα ασώματα όντα μιας μεταφυσικής ετερότητας, η άυλη αποτύπωση του θεμελιώδους εφιάλτη της ανθρώπινης ιστορίας. Είναι επίσης απέθαντα, όπως εξάλλου και τα φαντάσματα, και γι’ αυτό έρχονται (σ.σ τα τέρατα) να συμπληρώσουν τους προβληματισμούς και τις απορίες του κινηματογραφικού αφιερώματος και της εικαστικής έκθεσης του» περυσινού, «64ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης».
Μαλβίνας Παναγιωτίδη, «The Fools» (2018, ψυχρός πηλός, διαστάσεις μεταβλητές). Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας και The Breeder, Αθήνα. Πηγή φωτ.: Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Θα μπορούσε να λεχθεί ότι το κινηματικό αφιέρωμα και η εικαστική έκθεση της προηγούμενης – 64ης – διοργάνωσης του φεστιβάλ, τα φαντάσματα, ενέχουν στίγμα, εάν εξισορροπήσουμε συνυποδηλωτικά τα φαντάσματα με τις ταινίες. Καθότι, όπως ένα φάντασμα μπορεί να στοιχειώσει, έτσι και μία ταινία μπορεί να καθηλώσει και να συντροφεύει τον θεατή στη σκέψη και τις ενέργειές του. Τα τέρατα, έρχονται να υπογραμμίσουν το απρόβλεπτο της ανθρώπινης φύσης και το επίσης απρόβλεπτο της αντίδρασής μας στη θέα ενός τέρατος – είτε ενέχει θετικά είτε αρνητικά χαρακτηριστικά.
Η τερατολογία ενέχει ενδιαφέρον καθώς το μάτι παρατηρεί κάτι που υπό άλλο πρίσμα μπορεί να αντιμετωπιστεί ως όμορφο. Εξάλλου, το άγνωστο και το μη συνηθισμένο ενέχουν μία νότα μυστηρίου κι αυτό εδράζεται στη γοητεία που είτε παροτρύνει την εξερεύνηση είτε φοβίζει κλείνοντας το μάτι στο ανοίκειο. Μπορεί «ο άνθρωπος ελέφαντας» (1980) στην ομώνυμη ταινία του Νταίηβιντ Λιντς να προκαλεί αρχικά τον φόβο στους υπολοίπους με ορισμένους δε να προσπαθούν να εκμεταλλευτούν προς κέρδος την εμφάνισή του, υπό το κάλυμμα όμως του προσώπου του και εκφρασμένο στη ματιά του, αποτελεί ένα πλάσμα στο οποίο συμπυκνώνεται η βαθιά συναισθηματική ανάγκη ενός ανθρώπου να αγαπήσει και να αγαπηθεί, να νιώσει την αποδοχή και όχι να αποδιώχνεται.
Από την ταινία «Ο άνθρωπος ελέφαντας» (1980) του Νταίηβιντ Λιντς. Πηγή φωτ.: Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
We, the monster
Γλυπτά και βίντεο της Μαλβίνας Παναγιωτίδη (γενν. 1985) που υπογραμμίζουν τον κατακερματισμό του σώματος «συνομιλούν» με τα ζωγραφικά και μεγάλων διαστάσεων έργα του Δαυίδ Σαμπεθάι (γενν. 1989) στα οποία συμπλέουν η περιέργεια και η ενσυναίσθηση, δημιουργώντας κόσμους μέσα από πειραματικές φόρμες αφήγησης που ευνοούν την παρατήρηση. Στοιχεία θεατρικότητας είναι επίσης διακριτά στα έργα των δύο καλλιτεχνών.
Δαυίδ Σαμπεθάι, «Demon Kite» (λεπτομερεια εγκατάστασης, εκτύπωση σε ύφασμα). Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Eleftheria Tseliou Gallery). Πηγή φωτ.: Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Σινεφίλ κοινό και μη μπορεί να θαυμάσει τα έργα και στην αφιερωματική έκδοση «We, the monster» στην οποία επίσης γίνεται εκτενής αναφορά στην έκθεση και το κινηματογραφικό αφιέρωμα με πλούσιο εικονογραφικό υλικό και κείμενα σχετικά με την τερατολογία και τον κινηματογράφο.
Η έκδοση μας καλωσορίζει με την εξής περιγραφή: «συγκεντρώνει αποκρίσεις σε μια σειρά τέτοιων ερωτημάτων: κείμενα που έχουν συντάξει άνθρωποι ή/και μηχανές, τερατώδεις αναπαραστάσεις των πλασμάτων που διαφεύγουν από την κοινή θέα αλλά κατοικούν στο συλλογικό φαντασιακό, μεταποιήσεις προβληματισμών από κάποια ερμηνευτική σκοπιά, αλλά και από την Τεχνητή Νοημοσύνη». Η αναφορά στην ΑΙ γίνεται καθώς η εικονογράφηση της έκδοσης δημιουργήθηκε με τη βοήθεια εργαλείων ΑΙ, συγκεκριμένα, μέσα από μια σειρά αναζητήσεων στο ChatGPT σχετικά με τις ταινίες του κεντρικού αφιερώματος της 65ης φεστιβαλικής διοργάνωσης, «Εμείς, το τέρας».
Η έκδοση «We, the monster». Πηγή φωτ.: Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης/ filmfestival.gr/
Η έκδοση «We, the monster» καθώς και άλλες εκδόσεις και συλλεκτικά αντικείμενα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης όπως και του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης διατίθενται στο e-shop του οργανισμού, στην ιστοσελίδα του, εδώ.
Εν αναμονή του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, τον Μάρτιο, το σινεφίλ κοινό μπορεί να πληροφορείται τις δράσεις του Φεστιβάλ σε πρωτεύουσα και συμπρωτεύουσα, από την ιστοσελίδα του. Προσεχώς, η προβολή της ταινίας «Δαμάζοντας τα κύματα» (1996) του Λαρς φον Τρίερ σε Αθήνα («Δαναός», 25/11, 20:00) και Θεσσαλονίκη («Σταύρος Τορνές», 20/11, 20:00), στο πλαίσο της ενότητας Fundamentals of Cinema: Love Is Strange.
Πηγή φωτ.: Facebook/ Thessaloniki International Film Festival
Έκθεση «We, the monster» - MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών, Αποθήκη Β1, Λιμάνι Θεσσαλονίκης. Ωράριο λειτουργίας: Τρίτη, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή: 10:00-18:00 & Πέμπτη: 12:00-20:00, με ελεύθερη είσοδο. Την έκθεση επιμελείται ο Ορέστης Ανδρεαδάκης. Στην παραγωγή και τον συντονισμό της οι Θάνος Σταυρόπουλος και Νικολέττα Τσάτσου.
Κεντρική φωτ.: Λήψη του Λιμανιού Θεσσαλονίκης @Ververidis Vasilis, πηγή φωτ.: Facebook/ Thessaloniki International Film Festival
